Portal Spraw Zagranicznych psz.pl

Podcast

Europa ∨ ∧

Świat ∨ ∧

Opinie ∨ ∧

Strefa wiedzy ∨ ∧

O nas ∨ ∧

Kontakt

Portal Spraw Zagranicznych psz.pl

ZALOGUJ

Serwis internetowy, z którego korzystasz, używa plików cookies. Są to pliki instalowane w urządzeniach końcowych osób korzystających z serwisu, w celu administrowania serwisem, poprawy jakości świadczonych usług w tym dostosowania treści serwisu do preferencji użytkownika, utrzymania sesji użytkownika oraz dla celów statystycznych i targetowania behawioralnego reklamy (dostosowania treści reklamy do Twoich indywidualnych potrzeb). Informujemy, że istnieje możliwość określenia przez użytkownika serwisu warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do informacji zawartych w plikach cookies za pomocą ustawień przeglądarki lub konfiguracji usługi. Szczegółowe informacje na ten temat dostępne są u producenta przeglądarki, u dostawcy usługi dostępu do Internetu oraz w Polityce prywatności plików cookies

Akceptuję

Skip to content

Back Jesteś tutaj: Home

Strefa wiedzy

Polityka

Geostretegiczne interesy Polski w kontekście relacji NATO-Rosja

13 grudzień 2010

A A A

Marta Bartkowiak

Ważnym z geostrategicznego punktu widzenia był moment, gdy Polska, Czechy i Węgry wiosną 1999 roku, zostały członkiem Organizacji Paktu Północno-Altantyckiego. Był to dla Europy Środkowo-Wschodniej ewenement. Szok i niedopuszczalne wydarzenie dla Rosji, która tradycyjnie w swojej strategii obronnej podkreślała dotąd wrogie nastawienie do zgrupowań wojskowych typu NATO, oraz ważny perspektywiczny etap dla samej organizacji. Nowa koncepcja strategiczna Paktu wprowadza dość istotne zmiany, zwłaszcza w relacjach z Rosją, jaki powinien być wkład Polski w kształtowaniu tych relacji? Warto przyjrzeć się rozwojowi stosunków między tymi podmiotami, wiele bowiem mówią one o strategicznych celach bezpieczeństwa w regionie.

Pomostowy charakter ziem polskich, między Morzem Bałtyckim a Czarnym, zauważał Eugeniusz Romer, ojciec polskiej geopolityki. Tym lepiej, iż po raz pierwszy wzięliśmy udział w pracach nad tak ważnym dokumentem jak Nowa Strategia Bezpieczństwa NATO. Biorąc pod uwagę położenie kraju konieczne są modyfikacje strategii bezpieczństwa w regionie, jak podkreśla Maria Wągrowska (1). „W ramach NATO Polskę cechuje tzw. położenie brzegowe, mogące implikować większe problemy, niż dla państw członkowskich okrążonych obszarem sojuszniczym”. Inaczej mówiąc „na linii styku pomiędzy stabilnym obszarem NATO i Unii Europejskiej a strefą mogącą ulec destabilizacji”. Stąd istotne są pracę nad uzupełniającymi się strategiami bezpieczństwa sojuszu i państw do niego wchodzących. Koniecznie również i dobrze, iż wreszcie do tego doszło, było zrewidowanie owej polityki obronnej przez Federacje Rosyjską (2). Niegdyś same ambicje naszego kraju by wstąpić do organizacji były dla Moskwy niedopuszczalną mrzonką. Czy teraz przyjdzie obu narodom współpracować wojskowo na płaszczyźnie forum, tak przez Moskwe i rosyjskie media niegdyś krytykowanego?(3) Polska ma obecnie bardzo dobry PR w ramach organizacji. Uznaje się ją za silne państwo o zrównoważonej polityce. Jak twierdzi dr hab. Piotr Mickiewicz, „Konsekwencją podjętych w latach 2003-2005 działań jest... zmiana pozycji międzynarodowej Polski. Przy wszystkich uwarunkowaniach ekonomiczno-politycznych, szczególnie po sukcesie na Ukrainie i batalii o unijną politykę energetyczną, Polska ma szansę stać się istotnym współkreatorem europejskiej i transatlantyckiej polityki zagranicznej”(4).

Niewątpliwie wkład i udział Polski w kształtowanie stosunków między Rosją a Organizacją Paktu Północno-Atlantyckiego jest zauważalny przez wszystkie strony dialogu. Agencja Interfax podaje, iż podczas szczytu w Lisbonie, Polskie władze będą dążyć do wzmocnienia art.5 Traktatu Waszyngtońskiego oraz rozwijania inwestycji NATO na swoim terytorium”. W mediach cytuje się wypowiedzi prezydenta Bronisława Komorowskiego o rozwoju relacji FR z NATO(5). Jednocześnie nastąpiło niedawno mianowanie przez Andersa Fogha Rasmussena, szefem biura informacji w Moskwie Polaka, Roberta Pszczela(6),(7). Rosyjskie media komentowały to pozytywnie(8). Jak wypowiada się sam zainteresowany to, że jest Polakiem, może ułatwić jego zadanie w Moskwie, a „jego wybór jest w pewnym stopniu ilustracją poprawy stosunków między Polską a Rosją.” Pszczel podkreśla zauważalną w Rosji ewolucję poglądów o bezpieczeństwie i samym NATO. Rasmussen tłumaczy wybór Polaka, chęcią umocnienia tak ważnych dla NATO relacji(9). Wspomnieć można również o rozważanej niegdyś kandydaturze na sekretarza Organizacji Paktu Północno-Atlantyckiego osoby Radosława Sikorskiego, obecnego szefa MSZ Polski.

Warto przywołać wspomnienia kilku znaczących polityków polskich komentujących dziś włączenie Polski w natowskie struktury. Podkreślający obecnie sukces tej organizacji Aleksander Kwaśniewski przyznaje, iż lewica musiała dojrzeć do tej decyzji i przekonać do tego koalicyjny PSL. Decyzja, jakby nie spojrzeć, sprzeczna z poprzednim systemem i pozycją kraju na arenie międzyznarodowej. Jednocześnie były prezydent stale podkreśla istotny rozwój relacji z Rosją. Od listopada 1992 roku, celem strategicznym Polski była integracja z sojuszem północno-atlantyckim i Unią Zachodnioeuropejską. Podczas obchodów 11 rocznicy wstąpnienia trzech krajów Europy Środkowej do Paktu, polityk wymieniał zalety tej decyzji widoczne współcześnie:
-lepiej zorganizowane siły zbrojne,
-bezpieczne granice,
-dobre stosunki z sąsiednimi krajami,

Z kolei Janusz Oszyszkiewicz, przewodniczący stowarzyszenia Euro-Atlantyckiego, były dwukrotny minister obrony w rządzie premiera Tadeusza Mazowieckiego i Jerzego Buzka wypowiada się w ten sposób ”Uważaliśmy, że rok 1989, kiedy upadł mur berliński, to jeszcze nie zakończenie pojałtańskiego podziału Europy. Uważaliśmy, że taki kraj jak Polska, ale nie tylko ona, musi wejść do dużych organizacji międzynarodowych, że będąc w NATO, będziemy mogli na innej płaszczyźnie prowadzić dialog z Rosją - nie jako kraj dawnej strefy wpływów, który może być odzyskany, lecz jako pełnoprawny partner (10).

Nowo zatwierdzony w ramach lisbońskiego szczytu dokument podkreśla, iż relacje z Rosją są "strategicznej wagi i przyczyniają się do stworzenia wspólnego obszaru pokoju, stabilności i bezpieczeństwa". "NATO nie stanowi żadnego zagrożenia dla Rosji, wręcz przeciwnie: chcemy widzieć strategiczne partnerstwo między NATO a Rosją i będziemy działać w tym duchu, oczekując wzajemności od Rosji". Robert Pszczel podkreśla, iż nie mają to stosunki oparte na romantycznych mrzonkach, lecz pragmatycznym podejściu. Podczas szczytu prezydent Miedwiediew podkreślał zakończenie chłodnych relacji między stronami i gotowość Moskwy do współpracy”. Z optymizmem patrzymy w przyszłość i starać się będziemy rozwijać wspólne działania we wszystkich kierunkach”. Wcześniej prezydent Stanów Zjednoczonych Barack Obama proponował wspólny system obrony przeciwrakietowej. Poseł pełnomocny Rosji przy NATO Dmitrij Rogozin, widzi w tym wszystkim szanse na przejście od konfrontacji do kooperacji.

To oznacza, iż Polska powinna w podobnym tonie ustosunkować się do Moskwy, by w dużym stopniu kształtować te relacje. To wysoce skomplikowana kwestia dla kraju. Enigmatyczna, niejednorodna, niejednoznaczna polityka Federacji Rosyjskiej, oznacza trudne w zdefiniowaniu zagrożenia rzeczywiste i prawidłowe odróżnienie ich od hipotetycznych, przejaskrawionych niebezpieczeństw. Maria Wągrowska za realne uważa, powiększenie sił zbrojnych obwodu kalingradzkiego, floty bałtyckiej oraz ewentualne konflity lokalne, w które ze stratą dla bezpieczeństwa narodowego, należałoby się jednak zaanagażować. Pozytywne są wypowiedzi Aleksandra Kwaśniewskiego o rozwoju dialogu polsko-rosyjskiego, "Handel, biznes idzie dobrze. Niedawno porozumieliśmy się w sprawie gazu. Polska jako członek Unii Europejskiej popiera europejską politykę wobec Rosji. Pozycje Warszawy i Moskwy w wielu globalnych kwestiach są podobne"(11).

Nakreślono plany wspólnej obrony przeciwrakietowej z Rosją. Moskwa deklaruje pomoc w Afganistanie, w tym odbudowę dawnych radzieckich budynków oraz tranzyt przez swoje terytorium opancerzonych sił międzynarodowych(12). Warto jednak zająć chwilę omówieniem stosunku samej Rosji do Sojuszu. Łączą ich dość intensywne kontakty. Mimo ostrej krytyki i wiecznego podkreślania odczucia zagrożenia rozszerzaniem struktur w obrębie breżniewskiej bliższej i dalszej granicy, następuję korzystny klimat do rozmów, skutkujący zmianą strategii bezpieczeństwa narodowego FR(13). Pomimo tak pomyślnego dialogu między Rosją i NATO można zastanowić się nad jego autentycznością. Ostatni komentarz szefa Rady Bezpieczeństwa FR Nikołaja Patruszewa dotyczy ciągłej aktualności nastawienia Moskwy wobec powiększania NATO o nowych członków, czyli Ukrainę, Gruzję, Mołdawię. Jak wypowiedział się brytyjski ekspert ds. Obronności, Paul Taylor, „Trudno uwierzyć, że Moskwa w bliskiej przyszłości przestanie postrzegać NATO jako swego przeciwnika. Co więcej, dla Rosji partnerem jeszcze długo będzie Waszyngton, a nie cały Sojusz, którego członkami są jej byłe satelity.” Samo podejście FR do organizacji daje do myślenia. Witalij Litowkin publicysta i ekspert w dziedzinie wojskowości ujmuję to tak w kontekście odejścia Stanów od koncepcji tarczy antyrakietowej.” Nie mogę odpowiedzieć za wszystkich naszych generałów. Ale rozsądni ludzie w armii rosyjskiej dobrze rozumieją, że NATO zawsze będzie się podporządkowywać Waszyngtonowi. Kiedy Waszyngton mówił, że chce tarczy antyrakietowej, jego partnerzy europejscy też jej chcieli. Teraz, kiedy Obama z niej zrezygnował, też popierają jego inicjatywę. Tak więc na NATO będziemy patrzeć sceptycznie i nikt nikomu w ramiona się rzucać nie będzie”(14).

Dyskutowana obecnie nowa strategia bezpieczeństwa narodowego Rosji nie wyklucza prewencyjnego użycia broni (w domyśle nuklearnej), zarzuca traktowanie Sojuszu z pozycji wroga, jednak to są wstępne ustalenia, które będą ewoluować w ramach kontunuacji dialogu.

Idąc tym tropem można stwierdzić, iż strona polska powinna się upominać o zachowanie zrównoważonych struktur obronności sojuszu w obszarze Europy Środkowej, by region nie był, jak to ładnie określił Witold Waszczykowski (15), ”pustynią infrastrukturalną NATO”. W podobnym tonie wypowiada się Bogusław Winid w swojej pracy „Art. 5 traktatu Waszyngtońskiego jako fundament NATO„: Polska, jeżeli spojrzycie Państwo na strukturę naszych wydatków obronnych, rozbudowuje i modernizuje siły ekspedycyjne. Równocześnie chcielibyśmy, aby inwestycje natowskie były zauważalne w Polsce.” W obecnej sytuacji po odwołaniu projektu tarczy antyrakietowej w Polsce i Czechach scenariusze są różne. Zaoferowane Patrioty to dobre rozwiązanie, antyrakiety SM-3 właściwie w większym stopniu mają chronić przed rakietami średniego i krótkiego zasięgu z Iranu. Podkreślają to wszyscy politycy i specjaliści z szefem Polskiego MSZ Radosławem Sikorskim na czele. Decyzje o odwołaniu projektu tarczy przez administracje prezydenta Obamy Zbigniew Brzeziński komentował, jako nie wymierzoną w Polske. „Jeśli prawdą jest, że Polska otrzyma, tak jak przewidywano za Busha, patrioty, to jest to dobry znak. Ale będzie to jedynie nagroda pocieszenia dla Polski. Główny wniosek strategiczny jest taki: USA nie widzą w Europie Środkowej miejsca dla swych broni strategicznych. I tak to odbiera Rosja.” Komentuje logicznie Wess Mitchell(16). Zgodnie z sensacyjnymi przeciekami informacyjnymi z portalu Wikileaks, powodem rezygnacji były doniesienia z Iranu o dopracowaniu rakiet krótkiego i średniego zasięgu, a nie pocisków interkontynentalnych, oraz chęć ułagodzenia sporu z Rosją (nie kolidowanie z ich międzykontynentalnymi ICBM (17)). Według tajnych depesz jak podaje tvn24, „wiceminister spraw zagranicznych Siergiej Riabkow powiedział ponoć na jednym ze spotkań, że radar u naszych południowych sąsiadów i antyrakiety w naszym kraju, jeśli zostaną połączone w światową architekturę systemu antyrakietowego, mogą niemal "znokautować Rosję" (18).

Przeciwnikiem wybudowania w kraju tarczy antyrakietowej był specjalista w dziedzinie bezpieczeństwa i stosunków międzynarodowych Roman Kuźniar. Podkreślał, iż ukrócenie projektu tarczy opłaci się w polepszeniu relacji z sojusznikami i Rosją oraz zwracał uwagę na liczne mankamenty projektu jak np. zmniejszenie suwerenności poprzez wydzielenie eksterytorialnego obszaru na rzecz instalacji. W tym tonie wypowiadają się także rosyjscy ekseperci.

Podczas 11-letniej obecności Polski w oragnizacji istotny był dla nas art. 5 Traktatu Waszyngtońskiego (19), zawarty i podkreślony w Nowej Lizbońskiej Strategii. Długie dyskusje toczona nad adaptacją artykułu do nowych wyzwań i zagrożeń także rozszerzenie pojęcia o obszary np. Bezpieczństwa energetycznego. Dla Warszawy niezwykle ważne, by tradycyjny cel powołania sojuszu był głównym wyznacznikiem jego działalności, jednak warto do tematyki bezpieczeństwa i obronności zbiorowej podchodzić elastycznie.

„Nie postrzegamy współpracy dwustronnej jako jakiejś przeciwwagi czy alternatywy wobec NATO . Mamy nadzieję, że współpraca dwustronna z partnerami w ramach Sojuszu będzie wpływała na jego rozwój, na zwiększenie jego zdolności i potencjału, a tym samym – na zapewnienie bezpieczeństwa wszystkich sojuszników i wszystkich państw wspólnoty euroatlantyckiej.” Konkluduje w swojej pracy Bogusław Winid. Bowiem solidarnie podejmowane zobowiązań, kolektywna obrona regionu, realizacja żywotnych intersów wszystkich członków dialogu w ramach NATO, to geostrategiczne cele, do których powinniśmy dążyć.

Marta Bartkowiak

(1) Maria Wągrowska -Ekspert w dziedzinie bezpieczeństwa, obronności i wojskowości, wiceprezes Stowarzyszenia Euro-Atlantyckiego, pełniła funkcje podsekretarza stanu w ministerstwie Obrony Narodowej
http://www.wojsko-polskie.pl/articles/view/10824/59/pani-maria-wagrowska-nowym-podsekretarzem-stanu-w-ministerstwie-obrony-narodowej.html
(2) http://kresy24.pl/showNews/news_id/9903/
(3) ??????.RU, ?????? ??????? ??????? ????????? ??? ????
(4) Polska Polityka Strategiczna, Prof. DSWE dr hab. Piotr Mickiewicz
(5) Rozwój relacji między Rosją i Nato nie może naruszać interesów pozostałych krajów Europy Wschodniej”, źródło:InterfaxUkraina; (6) Biuro Informacji NATO w Moskwie działa od 2001 r. Przybliża tematykę natowską rosyjskiej opinii publicznej, informując także o działaniach w ramach partnerstwa NATO-Rosja. http://wiadomosci.onet.pl/swiat/polak-szefem-biura-informacji-nato-w-moskwie,1,3774324,wiadomosc.html
(7) http://news.yandex.ru/people/pshel1_robert.html
(8) http://www.kommersant.ru/doc.aspx?DocsID=1535038, http://news.yandex.ru/people/pshel1_robert.html
(9) ? ?????? ????????? ? ? ????????????? ???????? ? ???, ??? ? ???????? ?????? ???????????? ??????????????? ???? ???? ? ?????? ????????? ???????????? ??? ????, ????? ???????? ???? ????? ?????? ??? ????? ????????????? ????????", - ?????? ?????????. 03.11.10
(10) cytat za: http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,Trzeba-dostosowac-NATO-do-nowych-wyzwan,wid,12066941,wiadomosc.html
(11) http://www.tvn24.pl/-1,1684509,0,1,kwasniewski-wiekszosc-polakow-chce-wspolpracy-z-rosja,wiadomosc.html
(12) http://www.tvn24.pl/12691,1683811,0,1,nato-przejedzie-przez-rosje,wiadomosc.html
(13) Szczegóły Nowej Strategii bezpieczeństwa narodowego Rosji? http://www.wiadomosci24.pl/artykul/miedwiediew_zatwierdzil_nowa_strategie_bezpieczenstwa_97011.html
(14) Źródło: Gazeta Wyborcza
(15) Witold Waszczykowski były wiceszef Biura Bezpieczeństwa Narodowego. Wcześniej wiceminister dyplomacji, był negocjatorem porozumienia o tarczy
(16) http://www.tvn24.pl/-1,1684256,0,1,tajna-nota-o-rezygnacji-z-tarczy-nie-dla-polski-i-czech,wiadomosc.html
(17) Wess Mitchell, prezydent Centrum Analiz Polityki Europejskiej w Waszyngtonie, instytutu specjalizującego się w Europie Środkowej
(18) Intercontinental Ballistic Missile (ICBM) – rakietowy pocisk balistyczny międzykontynentalnego zasięgu
(19) Artykuł 5 Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznana za napaść przeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, to każda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podejmując niezwłocznie, samodzielnie jak i w porozumieniu z innymi Stronami, działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego? O każdej takiej zbrojnej napaści i o wszystkich podjętych w jej wyniku środkach zostanie bezzwłocznie powiadomiona Rada Bezpieczeństwa. Środki takie zostaną zaniechane, gdy tylko Rada Bezpieczeństwa podejmie działania konieczne do przywrócenia i utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.