Maciej Konarski: Kalifornijskie Kasandry

• afryka
• ekologia
• kalifornia
• konflikty
• zmiany klimatyczne
• _afryka24

Zmiany klimatyczne są ostatnimi czasy tematem więcej niż modnym. Jest to hasło odmieniane przez wszystkie przypadki, we wszystkich możliwych konfiguracjach i przy każdej nadarzającej się okazji. Czy słusznie? Nie wiem, gdyż nie jestem klimatologiem, a skoro tematu nie znam to pójdę za radą pewnego prezydenta i skorzystam z okazji by siedzieć cicho. Znam się natomiast nieco na Afryce i jej konfliktach, które amerykańscy badacze  spróbowali ostatnio powiązać ze zjawiskiem globalnego ocieplenia.

W artykule opublikowanym w prestiżowym czasopiśmie PNAS (Proceedings of the National Academy of Sciences) zespół naukowców (wywodzących się głównie z kalifornijskich uniwersytetów Berkeley i Stanforda) opublikował artykuł, w którym dowodzi ni mniej ni więcej, iż z powodu zmian klimatycznych liczba wewnętrznych konfliktów w krajach afrykańskich wzrośnie do 2030 roku o ponad 50 procent (w porównaniu do roku 1990), co spowoduje w rezultacie zwiększenie liczby ofiar tamtejszych wojen o dodatkowe 393 tysięcy. Za pomocą skomplikowanych modeli i wyliczeń naukowcy przekonują wręcz, iż wzrost średniej temperatury o 1 stopień Celsjusza powoduje, że w tym samym czasie częstotliwość występowania wojen domowych wzrasta o 4,5 procenta.

Nie jest to, trzeba przyznać, specjalnie oryginalna teoria. Już wcześniej niektórzy futurolodzy prorokowali, iż z powodu zanieczyszczeń i globalnego ocieplenia wojny przyszłości będą się toczyć o dostęp do pól uprawnych, pastwisk czy źródeł wody pitnej (tzw. „wojny głodu”). Dziś jako jeden z dowodów na poparcie tej teorii przedstawia się krwawą wojnę w sudańskim Darfurze, którego jednym z motorów był zadawniony konflikt pomiędzy murzyńskimi rolnikami, a arabskimi pasterzami. Co jakiś czas można też przeczytać o starciach pomiędzy rozmaitymi afrykańskimi plemionami w Kenii, Południowym Sudanie, Kongu, Ghanie czy innych krajach - których zasadniczą przyczyną są spory o ziemię, wodę lub bydło.

Mówimy tu o często bardzo brutalnych walkach, których ofiarą padają zazwyczaj bezbronne kobiety i dzieci. Liczba zabitych idzie niekiedy w setki, a uchodźców w tysiące. Z całym szacunkiem dla ofiar należy jednak podkreślić, że tego typu spory nie spowodowały wybuchu żadnego z tych wielkich konfliktów, które rzeczywiście wstrząsnęły Afryką w ostatnich latach. Południowy Sudan, Angola, Rwanda, Kongo, Liberia, Sierra Leone, Somalia, delta Nigru, Wybrzeże Kości Słoniowej… tam nie chodziło o problemy klimatyczne. Przyczyną tych wojen były (lub są) zadawnione etniczne podziały, religia, ideologia, ropa, złoto, diamenty, koltan, a najczęściej po prostu zwykła żądza władzy i dominacji. Nawet we wspomnianym Darfurze odwieczny konflikt koczowników z rolnikami nie przekształciłby się zapewne w nic poważniejszego niż lokalne plemienne starcia, gdyby rząd Sudanu nie uzbroił jednych przeciw drugim, licząc że powstrzyma w ten sposób grożącą rozpadem państwa rebelię.

Oczywiście, zmiany klimatyczne, a właściwie będące ich konsekwencją susze czy pustynnienie mogą podsycać pewne napięcia i konflikty (jak w mikroskali dzieje się to w Afryce od stuleci) ale to nie one zadecydują o tym, czy na kontynencie zapanuje kiedyś trwały pokój, czy też wojna stanie się stanem permanentnym. Nie zadecyduje o tym również zasypanie problemu pieniędzmi jak sugerują to autorzy wspomnianego artykułu.

Problem tkwi bowiem w zanikaniu lub niedowładzie afrykańskich struktur państwowych; w braku sprawnych regionalnych mechanizmów zapobiegania i rozwiązywania konfliktów; w nędzy, korupcji i autorytaryzmie, które wciąż niestety trapią wiele państw kontynentu. Do tego można dodać jeszcze geopolityczne gry, które wciąż toczą się na kontynencie, źle skrojone postkolonialne granice, niski poziom kultury politycznej i wiele innych czynników, które tworzą żyzną glebę dla wszelkiego rodzaju konfliktów.

I tu jest właśnie pies pogrzebany. Gdyby wspomniane wyżej kwestie były w Afryce uregulowane w odpowiedni sposób, wielu konfliktom, które potencjalnie mogą zostać wywołane przez zmiany klimatyczne można byłoby (przy pewnym wysiłku i dobrej woli) zapobiec lub odpowiednio szybko je wygasić. Świadczyć może o tym trudny ale mimo wszystko działający kompromis w sprawie podziału wód Nilu. Natomiast przy dzisiejszym stanie rzeczy nie trzeba zmian klimatycznych, aby niestabilność pozostawała w Afryce stanem permanentnym.

Portal Spraw Zagranicznych pełni rolę platformy swobodnej wymiany opinii - powyższy artykuł wyraża poglądy autora.