Damian Szlachter: Unia Europejska wobec terroryzmu - aktywność międzynarodowa

• al-kaida
• talibowie
• terroryzm
• unia europejska

Państwa należące dziś do Unii Europejskiej doświadczyły w swej historii wielu rodzajów terroryzmu, ale dziś największe zagrożenie tą formą przemocy politycznej płynie z nielicznych radykalnych środowisk muzułmańskich sympatyzujących bądź inspirowanych przez al-Kaidę. Z tego powodu Wspólnota Europejska od wielu lat wspiera globalne oraz regionalne wysiłki na rzecz zapobiegania i zwalczania aktów terroryzmu oraz innych poważnych przestępstw im towarzyszących.

Terroryzm nie est efemerydą obecnych czasów, stał się permanentnym elementem naszej codzienności, tak jak wiele innych międzynarodowych problemów uległ procesowi lobalizacji - eksterytorialności. Aby zwalczanie tej formy przemocy politycznej przynosiło oczekiwany efekty, konieczna jest ogólnoświatowa i kompleksowa współpraca wszystkich podmiotów uczestniczących w stosunkach międzynarodowych.

Unia Europejska w duchu zasady efektywnego multilateralizmu [1] kontynuuje oraz poszerza swoją aktywność w omawianej kwestii na wielu forach organizacji międzynarodowych: powszechnych i regionalnych, starając się przy tym koordynować podejmowane tam inicjatywy, tak aby uniknąć dublowania się legislacji i struktur. Niezwykle ważny elementem współczesnej unijnej walki z terroryzmem stanowią bilateralne porozumienia o zacieśnianiu antyterrorystycznego dialogu, ze strategicznymi oraz priorytetowymi państwami.

Terroryzm to zjawisko bardzo dynamiczne oraz wielodyscyplinarne, więc aby efektywnie mu przeciwdziałać konieczna jest elastyczność i kompleksowość działań szczególnie na polu polityki międzynarodowej. Świadoma tego Unia Europejska dokłada obecnie wszelkich starań, by walka z terroryzmem stała się jednym z priorytetów w stosunkach zewnętrznych tej instytucji, realizowanych na mocy Tytułu V TUE, w ramach II filaru [2], czyli Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa – WPZB (z ang. Common Foreign and Security Policy), której celem jest m.in. umacnianie bezpieczeństwa Unii i jej państw członkowskich we wszystkich formach [3] - (art. 11 TUE, dawny art. J.1). Kooperacja państw członkowskich w kwestii II filaru omawianego problemu dotyczy uzgadniania zasad i ogólnych wytycznych w zakresie WPZiB oraz wspólnych dokumentów, tzn. m.in. strategii, wspólnych działań lub wspólnych stanowisk (o czym mówią art. 12 TUE, dawniej J.2) oraz koordynacji współpracy na forum organizacji i konferencji, co zapisano z kolei w art. 19 TUE (poprzednio art. J.9) [4]. Za urzeczywistnianie zewnętrznego wymiaru unijnych stosunków międzynarodowych, odpowiada przed wszystkim Wysoki Przedstawiciel ds. WPZiB (J. Solana), wspomagany w kwestiach dotyczących zwalczania i zapobiegania aktom terroryzmu przez Koordynator UE ds. Terroryzmu (G. de Vries) [5].

Państwa należące dziś do Unii Europejskiej doświadczyły w swej historii wielu rodzajów terroryzmu (separatystycznego, skrajnie lewicowego, skrajnie prawicowego, religijnego [6]), ale dziś największe zagrożenie tą formą przemocy politycznej płynie z nielicznych radykalnych środowisk muzułmańskich sympatyzujących bądź inspirowanych przez al-Kaidę. Z tego powodu Wspólnota Europejska od wielu lat wspiera globalne oraz regionalne wysiłki na rzecz zapobiegania i zwalczania aktów terroryzmu oraz innych poważnych przestępstw im towarzyszących. W okresie sprzed 11 września 2001 r., aktywność zewnętrzna UE na polu walki z terroryzmem stanowiła głownie „element dodatkowy” podnoszony w kontekście zagrożeń dla szeroko rozumianego bezpieczeństwa międzynarodowego. Dopiero tragiczne wydarzania z 11 września 2001 r. nadały tej kwestii pożądanego dynamizmu i odpowiednią rangę. Kolejnych spektakularne zamachy terrorystyczne, które doświadczyły już bezpośrednio unijne stolice, 11. marca 2004 r. Madryt i 7 lipca 2005 r. Londyn, nadały zewnętrznemu wymiarowi walki z terroryzmem w Unii Europejskiej trwały impuls. Nową filozofię Wspólnoty wobec powyższego problemu, widać już we wnioskach z nadzwyczajnego zebrania Rady Europejskiej z dnia 21 września 2001 r.: Walka z terroryzmem wymaga od Unii odegrania większej roli w wysiłkach podejmowanych przez społeczność międzynarodową w celu przeciwdziałania konfliktom regionalnym i stabilizacji sytuacji w regionie. Unia Europejska, w bliskim współdziałaniu ze Stanami Zjednoczonymi, Federacją Rosyjską oraz partnerami w świecie arabskim i muzułmańskim, winna podjąć wysiłki na rzecz doprowadzenia stron konfliktu bliskowschodniego do trwałego porozumienia na podstawie odpowiednich rezolucji ONZ. Unia osiągnie największą skuteczność wskutek rozwoju Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz jak najszybszego uruchomienia Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (ESDP). Walka z plagą terroryzmu będzie skuteczniejsza, jeżeli zostanie oparta na pogłębionym dialogu politycznym z tymi krajami i regionami świata, skąd wywodzi się terroryzm [7].

1. Kooperacja UE z organizacjami międzynarodowymi

Od zamachów z 11 września 2001 r. Unia Europejska zintensyfikowała swoje kontakty z instytucjami międzynarodowymi działającymi globalnie lub regionalnie, które stawiają sobie za cel walkę z terroryzmem. Z kolei madryckie ataki z 11 marca 2004 r., istotnie „pobudził” zacieśnianie zewnętrznego wymiaru antyterrorystycznej współpracy UE, czyniąc ją bardziej proaktywną. Dziś do grupy stałych unijnych partnerów w zwalczaniu i przeciwdziałaniu aktom terroryzmu należą m.in. ONZ, NATO [8], Unia Zachodnioeuropejska (WEU - Western European Union), Rada Europy (CoE - Council of Europe), Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OSCE - Organization for Security and Co-operation in Europe) [9], Grupa Specjalna ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF- Financial Action Task Force [10]), Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN - Association of South East Asian Nations) [11], Rada Współpracy Państw Arabskich Zatoki Perskiej - (GCC - Gulf Cooperation Council) [12], Wspólny Rynek Południa – (MERCOSUR – Mercado Comun del Sur [13]), Unia Afrykańska (OAU – Organization of African Union [14]), czy grupa G 8 – (zespół Rzym/Lyon, z ang. Roma/Lyon group). Ze względu na ograniczonych zakres tego artykułu autor skupi się jedynie na kilku wybranych aspektach prezentowanej współpracy.

Działalność prawodawcza i opiniotwórcza Rady Europy oraz ONZ na polu walki z terroryzmem ma szerokie tło historyczne i bogaty dorobek w postaci wielu wszechstronnych aktów prawnych [15]. Gros z tych prawno-politycznych rozwiązań jest często formalnie potwierdzany na szczeblu unijnym. Wspólnota Europejska dba szczególnie o korelowanie antyterrorystycznej aktywności z Radą Europy [16] i ONZ [17], aby nie dopuszczać do dublowania się przedsięwzięć oraz prowadzenia konkurencyjnych inicjatyw w omawianym zakresie. W odpowiedzi na postanowienia Rezolucji RB ONZ nr 1373 (2001) Unia zaangażowała się m.in. w: pracę kontrterrorystycznych zespołów działających pod egidą Narodów Zjednoczonych (np. CTED - Counter-Terrorism Executive Directorat [18], CTC -Counter-Terrorism Committee, Ad-Hoc Committee on Terrorism, 1267 Committee, 1373 Committee, 1566 UNSCR Working Group), dyskutujących kwestie popierane w całości przez państwa członkowskie UE; promowanie powszechnych antyterrorystycznych aktów prawnych stworzonych przez system systemu ONZ, na który składa się obecnie 13 powszechnych konwencji antyterrorystycznych wraz z protokołami dodatkowym [19] oraz kierunkowe Rezolucje Rady Bezpieczeństwa [20]; wspieranie prac nad najnowszym dokumentem opracowywanym przez ONZ (High-level Panel on Threats, Challenges and Change), czyli Globalnej Strategii wobec Terroryzmem - (UN Counter Terrorism Strategy) [21].

Oddźwięk zamachów z 11 września, sprawił, iż zapobieganie i zwalczanie aktów terroryzmu trwałe zagościło w programach spotkań grupy G8. Cztery państwa UE aktywnie uczestniczące w pracach tego gremium, poruszając w nim tematy istotne dla wielu unijnych inicjatyw, m.in. wymiana danych na temat osób i organizacji podejrzanych o związki z terrorystami oraz o handlu bronią, a także kwestie związane z nieproliferacją BMR oraz bezpieczeństwem podróży morskiej i lądowej [22]. Na polu walki z praniem i finansowaniem terroryzmu Wspólnota Europejska korzysta z szerokiego dorobku prawnego, wypracowanego przez kraje członkowskie w ramach FATF [23]. Ponadto dwa państwa UE są stałymi członkami Rady Bezpieczeństwa - (Francja, Wielka Brytania), mając tym samym rzeczywisty wpływ na treść przyjmowanych przez to gremium stanowisk, czy rezolucji. Co pewien czas kraje członkowskie UE przyjmują wspólne stanowisko lub deklaracje wobec aktów terroryzmu dokonywanych na świecie, wzywając w nich rządy poszczególnych państw do likwidacji tolerancyjnych praktyk wobec terrorystów, z jednoczesnym zachowaniem praw człowieka oraz zasady demokracji [24].
{mospagebreak}
2. UE a państwa trzecie

Po 11 września Unia Europejska zintensyfikowała współpracę z państwami trzecimi, co sprawiło, iż dziś w antyterrorystycznej kooperacji bierze dziś udział blisko 80 krajów. W tym szerokim gronie szczególnie traktowane są państwa strategiczne, priorytetowe, oraz te objęte unijną polityka sąsiedztwa – (ENP – European Neighbourhood Policy [25]). Największymi partnerami UE w walce z międzynarodowym terroryzmem, z którymi prowadzony jest odrębny dialog polityczny i ekspercki są: Kanada, Australia, Izrael, Japonia [26], Rosja [27], ale przede wszystkim USA.

Komisja Europejska realizuje projekty i programy pomocowe o charakterze dwustronnym z : z Pakistanem, Indonezją [28] i Filipinami - największe kraje muzułmańskie świata oraz Autonomią Palestyńską, Afganistanem, Irakiem[29 ], Algierią [30], Marokiem, Jordanem, Kenią; lub regionalnym: CARDS (Bałkany), TACIS (byłe republiki radzieckie), MEDA II (region Euromed - Mare Nostrum [31]), PHARE (Europa środkowo-wschodnia). Mają one na celu m.in. walkę terroryzmem oraz zorganizowaną przestępczością, która żyje współcześnie w swoistej symbiozie z tą formą przemocy politycznej [32]. Unii pomaga powyższym krajom w rozwój odpowiednich, wielopoziomowych instrumentów (w ramach Rezolucji RB ONZ nr 1373 z 2001 r.), w takich obszarach jak: ochrony granic, rozwój współpracy policyjnej i sądowej, zwalczanie finansowania terroryzmu, nieproliferacja BMR, nielegalny handel bronią.

W ramach efektywnego multilateralizmu, w lipcu 2004 r. grupa COTER (CFSP Working Group on Terrorism) [33] wytypowała dziesięć państw: Maroko, Algieria, Kenia, Sudan, Somalia, Arabia Saudyjska, Jemen, Pakistan, Filipiny, Indonezja, z którymi podjęto dialog antyterrorystyczny, obejmujący w pierwszej kolejności m.in. wpisanie tematu walki z terroryzmem oraz nieproliferacji broni BMR do istniejących już porozumień o kooperacji (w formie klauzul), wymiany „wrażliwych” danych [34], pomocy technicznej oraz finansowej dla narodowych służb odpowiedzialnych za zwalczanie terroryzmu, wzmacnianie umiarkowanych grup muzułmanów, promocję ratyfikacji wszystkich aktów prawa międzynarodowego ONZ dotyczących walki z terroryzmem. UE jest reprezentowana w tej kwestii przez przedstawicieli Komisji i aktualnej Prezydencji oraz unijny Koordynatora ds. Terroryzmu.

W celu zachowania pokoju i umacniania międzynarodowego bezpieczeństwa Unia wypracowuje na polu WPZiB wspólne strategii m.in. wobec regionów kluczowych w walce z terroryzmem, takich jak obszar Mare Nostrum [35].

2.1. Strategiczne partnerstwo Unii i USA

Stany Zjednoczone wraz z Unią Europejską są świadome istoty terrorystycznego zagrożenia, dlatego od czasów zamachów z 11 września intensywnie pracują nad wzajemnym zrozumieniem swoich koncepcji zwalczania terroryzmu, rozwijając wspólną szeroko rozbudowaną oraz wielopoziomową odpowiedzi wobec tego zjawiska. Dotyczyło to szczególnie współpracy organów UE z odpowiednimi służbami USA. Konkretne propozycje przedstawiono już 20 września 2001 r., na nadzwyczajnym posiedzeniu Rady UE. Odnosiły się one do następujących obszarów: bezpieczeństwa transportu, przede wszystkim lotniczego i kontenerowego; współpracy policji (Europol) i organów sądowych (Pro-Eurojust [36]), np. w kwestiach ekstradycyjnych; zapobieganie finansowaniu terroryzmu (stosowanie sankcji finansowych), np. dostęp do danych z kont bankowych; kontrola sprzedaży i nierozprzestrzeniana broni BMR; kontrola granic, w tym wizy oraz dokumentów podróży [37];

wymiana elektronicznej informacji; dostęp organów państwowych do danych [38].

Zaproponowano zdynamizowanie bezpośrednich kontaktów z władzami amerykańskimi w ramach regularnych spotkań (dwa razy na pół roku) z reprezentantami dwóch unijnych gremiów: Poziomej Grupy Roboczej ds. Terroryzmu (COTER - II filar) oraz Grupy Roboczej ds. Terroryzmu (TWP/TWG– III filar).

Unia Europejska udzieliła poparcia militarnej akcji Stanów Zjednoczonych przeciwko Talibom oraz wzięła czynny udział w NATO-owskiej operacji przywracania bezpieczeństwa (Enduring Freedom) w Afganistanie – (ISAF - International Security Assistance Force). Narastający z biegiem miesięcy rozdźwięk między „transatlantyckimi partnerami” w kwestiach taktycznych (np. wojna w Iraku) i doktrynalnych (terroryzm - amerykański priorytet polityki zagranicznej) walki z terroryzmem [39] sprawił, iż kooperacja Unii ze Stanami Zjednoczonym straciła na jakiś czas konieczny w tej sferze dynamizm. Obecna współpracy koncentruje się na sprawach związanych z ochroną granic i bezpieczeństwem transportu [40], zwalczaniem finansowanie terroryzmu [41] oraz kontaktami pomiędzy organami sądowniczymi (Eurojust z Departamentem Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych) i policją. Obie strony oceniają ponownie bilateralną antyterrorystyczna kooperację jako wyśmienitą [42].

USA i UE współpracują również owocnie na forum międzynarodowym, a w szczególności w ONZ (w tym w organizacjach wyspecjalizowanych), celem ustanowienie globalnych standardów (certyfikatów) bezpieczeństwa w Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO), Międzynarodowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego (ICAO), Światowa Organizacja Celna (WCO).

Kluczowym osiągnięciem tego strategicznego, antyterrorystycznego partnerstwa są dotychczas sporządzone poniższe dokumenty. Pierwszy, z nich to umowa z grudnia 2001 r. dotycząca współpracy służb policyjnych USA z Europol-em w kwestii wymiany informacji strategicznych i technicznych na temat najgroźniejszych form przestępczości międzynarodowej (m.in. terroryzm). Drugie porozumienie, podpisane rok później, dotyczy wymiany danych osobowych tzw. PNR – Personal Name Records [43] w transporcie lotniczym. W czerwcu 2003 r. na mocy Decyzji Rady nr 2003/516/WE zawarto porozumienia w sprawie ekstradycji i wzajemnej pomocy prawnej w sprawach karnych – (Extradition and Mutual Legal Assistance) [44]. Współpraca antyterrorystyczna EU-USA została ujęta najbardziej kompleksowo w Deklaracji w sprawie Zwalczania Terroryzmu – (EU-U.S. Declaration on Combating Terrorism [45]), przyjętej w Dromoland Castle dnia 26 czerwca 2004 roku. Dokument ten przyjęto w następstwie marcowych ataków na Madryt, stanowi on swoiste podsumowaniem i tworzy ramy dla dalszej antyterrorystycznej aktywności USA i UE w siedmiu wymienionych obszarach, do których zaliczono kolejno: promowanie powszechnych aktów prawnych (konwencji i rezolucji) stworzonych przez system ONZ; odcięcie terrorystów od źródeł finansowania; ewolucja środków prawnych mających na celu skuteczniejsze wykrywanie i oskarżanie terrorystów oraz zapobieganie terrorystycznym zamachom; poszukiwanie nowych rozwiązań w kwestii ochrony międzynarodowego transportu [46] i efektywnego systemu kontroli granic; rozwój potencjału wykorzystywanego do likwidowania skutków ataków terrorystycznych; eliminowanie źródeł procesu rekrutacji terrorystów; pomoc dla priorytetowych państw trzecich, w celu poprawy ich zdolności do walki z terroryzmem [47]. Ostatni dokument antyterrorystycznego partnerstwa Unii i Stanów Zjednoczonych stanowi Deklaracja w sprawie wzmocnienia współpracy na polu proliferacji BMR oraz walki z terroryzmem (EU- U.S. Declaration on enhancing cooperation in the field of non proliferation and the fight against terrorism) [48] podpisana w Waszyngtonie w dniu 20 czerwca 2005 roku. Przyjęcie powyższego aktu, stało się konsekwencją szerszej unijnej polityki, podejmowanej na rzecz skutecznego, globalnego ograniczenia dostępu terrorystów do broni WMD (Weapons of Mass Destruction) [49].

Ameryka ma świadomość, iż w pojedynkę nie jest w stanie skutecznie uporać się z globalnymi wyzwaniami współczesnego świata, z kolei EU pragnie odgrywać coraz większą rolę na arenie międzynarodowej. Takie podejście sprzyja zacieśnianiu „transatlantyckiego sojuszu”, szczególnie na polu walki z terroryzmem.

3. Najistotniejsze kompleksowe akty UE modelujące problematykę zapobiegania i zwalczania aktów terroryzmu na polu stosunków zewnętrznych

Traktując na temat unijnej walki z terroryzmem w ramach kontaktów zewnętrznych, konieczne jest przedstawienie najważniejszych dokumentów politycznych i strategicznych nadających kierunek i strukturę tej części unijnych stosunków międzynarodowych. Zdaniem autora możemy zaliczyć do nich następujące akty [50] (podział według daty przyjęcia):

3.1 Europejska Strategia Bezpieczeństwa

W dniu 12 grudnia 2003 r., Rada Europejska przyjęła w czasie szczytu w Brukseli Strategię Bezpieczeństwa Europejskiego (European Security Strategy – ESS), zatytułowaną Bezpieczna Europa w lepszym świecie. Dokument nazywany potocznie „Strategią Solany”, uznaje terroryzm za jedno z głównych zagrożeń dla bezpieczeństwa w Unii, stwierdzając przy tym, iż Europa jest zarówno celem jak i bazą dla terrorystów. Strategia mówi o tym, że aby wygrać z terroryzmem w UE, konieczna jest międzynarodowa współpraca, ze szczególnym uwzględnieniem roli jaką pełni na europejskim kontynencie NATO i ONZ, przeciwdziałanie i tłumienie w zarodku różnych konfliktów o charakterze lokalnym lub regionalnym (np. African Peace Facility [51], International Security Assistance Force - ISAF [52]), stanowcza walka z proliferacją broni BMR [53], promowanie zasad demokracji i praw człowieka w państwach trzecich oraz wzmocnienie obecnego unijnego systemu reagowania kryzysowego, z wykorzystywaniem źródeł militarnych [54].

3.2 Deklaracja w sprawie Zwalczania Terroryzmu z 25 marca 2004 roku

W trakcie zwołanego w trybie pilnym brukselskiego szczytu szefów państw i rządów, przyjęto w dniach 25-26 marca 2004 r. Deklarację w sprawie Zwalczania Terroryzmu [55], do której włączono w załączniku nowy Plan Działania, odpowiednio zaktualizowany oraz poszerzony o nowe aspekty. Do najważniejszych postanowień tej inicjatywy, należą m.in. zapisy dotyczące zewnętrznego wymiaru walki z terroryzmem, zawarte w poniższych blokach tematycznych:

1. skierowanie impulsu na realizację zadań Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa w kontekście walki z terroryzmem - (plan wdrażania) oraz opracowanie ram koncepcyjnych wkładu Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obronności w to zagadnienie;

2. ochrona bezpieczeństwa międzynarodowego transportu;

3. pogłębienie międzynarodowego dialogu i wzmacnianie współpracy w dziedzinie zwalczania terroryzmu, ze szczególnym naciskiem na stosunki zewnętrzne z priorytetowymi krajami trzecimi;

4. walka z dostępem terrorystów do źródeł finansowych;

5. działanie wpływające na zmniejszenie wspierania i rekrutacji do terroryzmu [56].

3.3 Plan Działania w sprawie Zwalczania Terroryzmu

W trakcie posiedzeń w dniach 17-18 czerwcu 2004 r. Rada Europejska przyjęła nowy Plan Działania w sprawie Zwalczania Terroryzmu [57] (EU Action Plan on combating terrorism), który konkretyzował zadania do wykonania opierając się na celach sformułowanych w marcowej Deklaracji w sprawie Zwalczania Terroryzmu. Dokument ten zawiera szereg obowiązków o charakterze instytucjonalnym, legislacyjnym oraz operacyjnym przeznaczonych zarówno dla UE jaki i jej państw członkowskich. Rzetelna realizacja wszystkich zadań ma w założeniu posłużyć do zbudowania skutecznego, unijnego systemu zapobiegania, zwalczania i przeciwdziałania terroryzmowi. Plan jest regularnie uaktualniony i w razie potrzeby rewidowany przez unijnego Koordynatora ds. Terroryzmu we współpracy z Prezydencją. W wyniku przyjęcia nowych kierunkowych strategii do walki z terroryzmem z grudnia 2005 r., Planu Działania uległ rewizji, w której to zmieniono dotychczasową strukturę dokumentu [58]. Obecnie wszystkie zadania są przypisane do 4 głównych poziomów/filarów:

§ Zapobieganie (Prevent) - wiąże się z powstrzymywaniem jednostek przed aktywnym lub biernym wspieraniem szeroko pojętej aktywności o charakterze terrorystycznym, poprzez stawianie czoła czynnikom oraz korzeniom powstawania zjawiska radykalizacji i rekrutacji, zarówno w Europie jak i w wymiarze globalnym. Kluczem do osiągnięcia tego poziomu na polu stosunków zewnętrznych będzie m.in. uruchomienie politycznego dialogu oraz pomocy technicznej dla krajów trzecich, podnoszącej ich zdolności antyterrorystyczne w tym wymiarze; bardziej sprawne wykorzystanie bieżących programów pomocowych, wspierających praworządność oraz zwalczających czynniki wpływające na rozwój zjawiska terroryzmu (państwa Euromed i ASEAN); wspieranie medialnych inicjatyw (szkolenie dziennikarzy, produkcja regionalnych programów telewizyjnych i radiowych), których celem jest walka z terrorystyczną propagandę (Bliski Wchód, Afryka Północna); rozpoczęcie miedzykulturowego dialogu; promowanie, demokracji, edukacji i ekonomicznego rozwoju (Euromed); kontynuowanie badań, wymiany analiz i doświadczeń mających na celu lepsze zrozumienie zjawiska radykalizacji i rekrutacji.

§ Ochrona (Protect) - dotyczy skutecznego zabezpieczenia obywateli oraz obiektów użyteczności publicznej przed skutkami ataku terrorystycznego. W ramach zewnętrznego wymiaru walki z terroryzmem, krok ten obejmuje m.in. dostarczenie priorytetowym państwom trzecim właściwej pomocy technicznej służącej rozwojowi bezpieczeństwa proaktywnego; rozwój unijnych standardów bezpieczeństwa transportu we współpracy z właściwymi organizacjami międzynarodowymi oraz państwami trzecimi; kontynuowanie dialogu politycznego z USA na polu bezpieczeństwa transportu i ochrony granic - PDBTS – Policy Dialogue on Border and Transport Security; zachęcanie kraje nie należące do UE, do wprowadzania standardów ICAO - International Civil Aviation Organizationi i IMO - International Marine Organization (Program SAFEMED 2006/2008 dla państw Euromed); badanie możliwości rozszerzenia CSI – Container Security Initiative, na inne regiony; zwiększenie międzynarodowej współpracy na poziomie WCO – World Customs Organization oraz promowanie standardów sygnowanych przez tę organizację.

§ Ściganie (Pursue) - odnosi się do tropienia i prowadzenia dochodzeń, które będą utrudniać terrorystom planowanie, komunikowanie oraz podróżowanie, zarówno w Unii jak i w wymiarze globalnym. Aktywność ta ma na celu rozbicie sieci wspierającej terrorystyczną działalność, odcięcie jej od funduszy, dostępu do broni oraz postawienie przed wymiarem sprawiedliwości. Na tym poziomie w ramach stosunków zewnętrznych przewidziano m.in. dalsze promowanie 13 antyterrorystycznych konwencji systemu Narodów Zjednoczonych oraz postanowień Rezolucji RB ONZ nr 1373, w porozumieniach z krajami trzecimi; wspieranie prac nad kompleksową konwencją ONZ wobec Terroryzmu i globalną Strategią do walki z Terroryzmem (UN Counter Terrorism Strategy), przygotowaną również na forum Narodów Zjednoczonych; podpisanie, ratyfikowanie oraz promowanie Konwencji Rady Europy w sprawie zapobiegania aktom terroryzmu (Convention on prewention of acts of terrorism) z maja 2005 r., jak również wspieranie aktywności RE wobec walki z terroryzmem; rozwój kooperacji z kierunkowymi gremiami ONZ (CTC - Counter-Terrorism Committee, 1267 Committee, 1373 Committee, 1566 UNSCR Working Group, Special Representative for Human Righs and Terrorism, ODCCP - Office for Drug Control and Crime Prevention [59]); przyszły rozwój dialogu i pomocy technicznej w ramach walki z finansowaniem terroryzmu [60]; kontynuowanie wparcia technicznego dla Algierii, Maroka ora innych priorytetowych partnerów, w celu poprawy ich zdolności antyterrorystycznych; ścisła kooperacja z FATF we wszystkich kwestiach dotyczących finansowania terroryzmu; zwiększenie zaangażowania w sprawy związane z zewnętrznym wymiarem zwalczania i zapobiegania aktom terroryzmu przez kierunkowe Grupy Robocze Rady; wprowadzenie klauzul antyterrorystycznych w porozumieniach bilateralny i multilateralnych z państwami trzecimi (np. EU-GCC Free Trade Agreement); rozwój technicznych możliwości w celu monitorowania antyterrorystycznej aktywności krajów trzecich, na podstawie dostępnych źródeł informacji.

§ Reagowanie (Respond) - zmierza do przygotowania państw członkowskich w duchu solidarności do sukcesywnego zarządzania kryzysowego i minimalizacji skutków zamachów, jak również pomoc ofiarom terroryzmu. Zewnętrzny wymiar tej części Planu Działania będzie polegał m.in. na: ustanowieniu koncepcji, procedur oraz metod współpracy z ONZ; dostarczeniu do krajów trzecich pomocy technicznej, uwzględniającej zarządzanie kryzysowe; wzmocnieniu ochrony obywateli UE znajdujących się na terenie państw trzecich; rozwoju współpracy z NATO w ramach militarnego kontekstu zarządzania kryzysowego będącego następstwem terrorystycznego zamachu [61].
{mospagebreak}
3.4 Strategia UE wobec zwalczania finansowania terrorystów

Jeden z najważniejszych etapów zewnętrznego etapu unijnej walk z terroryzmem, polega na odcięciu terrorystów od źródeł finansowania ich aktywności. W tym celu Rada Unii Europejskiej przyjęła 14 grudnia 2004 r., zapowiedzianą w Planie Działania, Strategię UE wobec zwalczania finansowania terrorystów (EU Strategy on counter financing of terrorism) : Strenthening the Fight against Terrorist financing [62]. Jasno opracowany dokument stanowi swoisty przewodnik ze wskazówkami. Zadaniem tej strategii jest ujednolicenie i ukierunkowanie wszelkich działań organów UE oraz jej państw członkowskich, w powyższym obszarze walki z terroryzmem w duchu wyspecjalizowanych konwencji i rezolucji ONZ [63] oraz 9 rekomendacji FATF- (Financial Action Task Force). Unia Europejska weźmie również aktywny udział wraz z MFW (Międzynarodowy Fundusz Walutowy z ang. International Monetary Found - INF) oraz Bankiem Światowym (z ang. World Bank - WB) w promowaniu (dialog polityczny, pomoc techniczna) owych rozwiązań na arenie międzynarodowej, szczególnie w ramach własnych bilateralnych kontaktów z priorytetowymi krajami trzecimi.

3.5 Strategia UE w zakresie zwalczania terroryzmu

W dniach 1-2 grudnia odbyło się jedno z ostatnich spotkań Rady UE ds. WSiSW, w czasie kończącej się Prezydencji Brytyjskiej. Na posiedzeniu tym przyjęto istotny dla unijnej walki z terroryzmem dokument zatytułowany: Strategia UE w zakresie zwalczania terroryzmu

(The European Union Counter-Terrorism Strategy [64]). Intencje przyjętego programu zawarte są w naczelnym założeniu, będącym swoistym mottem całego porozumienia: Walka z globalnym terroryzmem z poszanowaniem praw człowieka i uczynienie Europy bezpieczniejszą, aby jej obywateli mogli korzystać z wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości [65]. W tym celu zdecydowano się podjąć antyterrorystyczną aktywność na czterech odrębnych poziomach/filarach: Zapobieganie (Prevent), Ochrona (Protect), Ściganie (Pursue), Reagowanie (Respond). Strategia UE w zakresie zwalczania terroryzmu głosi, iż państwa członkowskie są bezpośrednio odpowiedzialne za walkę z terroryzmem, natomiast UE może jedynie zaproponować pewną wartość dodaną w postaci europejskiej współpracy, prowadzonej na cztery głównych aspektach. Jednym z nich jest promocja międzynarodowego partnerstwa. Oznacza to wieloaspektową kooperację poświęconą pogłębianiu powszechnego konsensusu w walce z terroryzmem. Współpraca ta wiąże Wspólnotę z organizacjami międzynarodowymi oraz priorytetowymi państwami trzecimi - (z Afryki Północnej, Bliskiego Wschód, Azji Południowej) [66]. Szczegółowy przebieg realizacji wszystkich postulatów zawartych w powyższej strategii zamieszono w zrewidowanym Planie Działania. Do zalet przygotowanej Strategii można zaliczyć jej spójność, przejrzystość i systematyczność. Powinno to pozytywnie wpłynąć na dalszą antyterrorystyczna aktywność UE wewnątrz samej instytucji oraz w kontaktach z międzynarodowymi partnerami. Równie istotny jest fakt, iż ten strategiczny dokument wzywa do zmiany podejścia w walce z terroryzmem, z działań ad hoc do systematycznej, politycznej współpracy [67].

3.6 Strategia UE w sprawie zwalczania radykalizacji postaw i rekrutacji do ugrupowań terrorystycznych

Unijna Strategia w sprawie zwalczania radykalizacji postaw i rekrutacji do ugrupowań terrorystycznych – The European Union Strategy for Combating Radicalisation and Recruitment to Terroryzm [68]. Została ostatecznie zaaprobowana na szczycie Rady Europejskiej (Bruksela 15-16 grudnia 2005 r.) w czasie Prezydencji Brytyjskiej. Akt ten to swoiste uzupełnienie do Strategii UE w zakresie zwalczania terroryzmu i Planu Działania. Nadrzędnym celem tego dokumentu jest walka z korzeniami terroryzmu (root causes), polegająca na „rozerwaniu” istniejącej sieci terrorystycznych komórek i organizacji oraz odcięciu ich od możliwości rekrutacji nowych członków. Stawka bitwy to „serca i umysły” społeczności, których obywatele są wyjątkowo podatni na ekstremistyczne idee. Aby w pełni zrealizować zewnętrzne elementy omawianej strategii, Unia m.in. włączy się aktywniej w polityczny dialog z krajami najbardziej doświadczonymi zjawiskiem terroryzmu, przekaże celową pomoc techniczną dla państw trzecich podejmujących tożsame kroki oraz zajmie się promowaniem organizacji muzułmańskich i ugrupowań religijnych, które odrzucają wypaczoną, agresywną wersją Islamu propagowaną przez al-Kaidę i jej sojuszników.

3.7 Strategia UE dotycząca zewnętrznych aspektów przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.

Pod czas spotkania Rady UE ds. WSiSW, które odbyło się w grudniu 2005 r. przyjęto Strategia UE dotycząca zewnętrznych aspektów przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości (Strategy for the External Dimension of JHA: Global Freedom, Security and Justice [69]). Zamierzeniem tego dokumentu jest uczynienie z III filaru Unii priorytetowego elementu stosunków zewnętrznych prowadzonych przez tę instytucję. Nawiązanie współpracy z państwami trzecimi oraz organizacjami międzynarodowymi na polu WSiSW, uznano za kwestię niezwykle istotną dla skutecznej budowy obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w UE. Celem powyższej aktu uczyniono zewnętrzną odpowiedz na wybrane zjawiska zagrażające unijnemu bezpieczeństwu, zaliczono do nich: terroryzm, przestępczość zorganizowaną oraz nielegalną imigrację.

Strategia UE dotycząca zewnętrznych aspektów przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, podkreśla wagę koherentnej kooperacji pomiędzy filarami, w ramach realizacji wspólnych zadań polityki zagranicznej (np. European Neighbourhood Policy). Jednym z nich obrano skuteczną walkę z terroryzmem w wymiarze zewnętrznym. Aby urzeczywistnić to zamierzenie powyższy dokument wskazuje wybrane obszary zainteresowania, niezbędne mechanizmy oraz narzędzie pracy, jak również podmioty stosunków międzynarodowych (ONZ, RE, USA, Rosja, kraje Euromed i Bałkany, państwa należące do Unii Afrykańskiej), z którymi UE nawiąże bliższą współpraca na polu WSiSW (Partnership for Security) [70].
{mospagebreak}
Podsumowanie

Amerykańska tragedia z 11 września 2001 r. była asumptem do wzrostu antyterrorystycznej współpracy międzynarodowej w zwalczaniu terroryzmu, a zarazem swego rodzaju katalizatorem do wprowadzenia zapoczątkowanych lub proponowanych na przestrzeni lat zmian, szczególnie w sferze szeroko rozumianego bezpieczeństwa międzynarodowego. Wydarzenia z 11 marca 2004 r. oraz 7 lipca 2005 r., pokazały w Europie, jak ważnym zagrożeniem dla państw tego regionu w XXI wieku, będzie kolejna fala przemocy politycznej (tzw. ponowoczesna - postmodern [71]), wywołana i zdominowana przez fanatyków religijnych. Spektakularne zamachy terrorystyczne, które doświadczyły Nowy York, Madryt i Londyn pochłonęły życie obywateli większości 25 państwa członkowskich UE. Fakt ten gwałtownie zmieniły, to w jaki sposób postrzega się unijną walkę z tym zjawiskiem. Otrzymała ona nowy impuls, w którym wielopoziomowa i globalna współpraca międzynarodowa odgrywa kluczową rolę, a jej zasięg wciąż się powiększa.

Przypisy:

[1] Więcej na temat koncepcji efektywnego multilateralizmu w : F. Jasiński, K. Kacperczyk, Koncepcja efektywnego multilateralizmu we współpracy UE-NZ, „Sprawy Międzynarodowe” nr 2, Warszawa 2005 r.

[2] Zewnętrzny aspekt walki z terroryzmem pojawia się również w ramach I filaru UE w części acquis communautaire dotyczącej prania brudnych pieniędzy, kontroli granic, polityki migracyjnej, czy wprowadzania międzynarodowych sankcji ekonomicznych oraz zakazu eksportu broni, np. dnia 8 czerwca 1998 r., Rada UE przyjęła Kodeks Postępowania w kwestii Eksportu Broni, w którym jedno z kryterium działania (nr 6) traktuje o konieczności badania, czy państwo importer uzbrojenia nie popiera działań terrorystycznych oraz czy ratyfikowało większość globalnych konwencji odnoszących się do przeciwdziałania i zwalczania terroryzmu, jako fundamentalny warunek prowadzenia z nim handlu. Za: F. Jasiński, Unia Europejska wobec Terroryzmu, „Sprawy Międzynarodowe” nr 2, Warszawa 2002 r., s. 40-41; Zob. Wspólne stanowisko Rady nr 2003/468/WPZiB z 23 czerwca 2003 r. w sprawie kontroli pośredniczenia przy obrocie broni, w: Dz. U. UE nr L 156, 25.06.2003, s. 79

[3] R. Zięba., Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego, Warszawa 2004 r., s. 174. Więcej na ten temat zob. w: R. Zięba, Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej, Warszawa 2005 r. oraz w: R. Zięba, Unia Europejska jako aktor stosunków międzynarodowych, Warszawa 2003 r.

[4] P. Durys, F. Jasiński, Zwalczanie terroryzmu w ramach Unii Europejskiej, „Wspólnoty Europejskie” nr 6, Warszawa 2000 r., s.. 40-41.

[5] Stanowisko unijnego Koordynatora ds. Zwalczania Terroryzmu ustanowiono bezpośrednio po zamachach terrorystycznych na madrycki system komunikacji z 11 marca 2004 r., na podstawie Deklaracji UE w sprawie zwalczania terroryzmu - (Declaration on combating terrorism - European Council, Brussels, 25 March 2004, Dok. 7906/04 JAI 100 ECOFIN 107 TRANS 145 RELEX 123 ECO 73 PESC 208 COTER 20 COSDP 142). Koordynator działa w Sekretariacie Generalnym Rady, w ramach zewnętrznego wymiaru walki z terroryzmem w UE odpowiada on m.in. za międzynarodową współpracę z wybranymi państwami trzecimi o priorytetowym w powyższym kontekście znaczeniu.

[6] Więcej na ten temat zob. w: D. Szlachter, Walka z terroryzmem w UE – nowy impuls, Toruń 2006 r. – w druku.

[7] A. Gruszczak, Unia Europejska wobec terroryzmu po 11 września 2001 roku, „Opinie” (Departament Strategii i Planowania Polityki Zagranicznej MSZ.) nr 54, Warszawa 2002 r., s. 8.

[8] Warto w ty miejscu wspomnieć o długo oczekiwanym porozumienie z 16 grudnia 2002 r., między UE a NATO w kwestii udostępnienia zasobów planistycznych i logistycznych Sojuszu dla unijnych operacji wojskowych. Krok ten zwiększył realne możliwości operacyjne tej instytucji. Więcej na temat współpracy NATO i UE na polu zwalczania terroryzmu zob. w: Conceptual Framework on the European Security and Defence Policy – dimension of the fight against terrorism, w: http://ue.eu.int/uedocs/cmsUpload/ESDPdimension.pdf , 28.05.2006 r.

[9] OBWE rozwija współpracę z UE nad zwalczaniem terroryzmu na Platformie Bezpieczeństwa Kooperacyjnego, w myśl takich dokumentów i jednostek jak: bukareszteński plan działania dla zwalczania terroryzmu z grudnia 2001 r., Karta OBWE dotycząca zapobiegania i zwalczania terroryzmu z 2002 r., Strategię OBWE w odpowiedzi na zagrożenie bezpieczeństwa i stabilności XXI wieku z 2003 r., jednostkę Akcja przeciwko Terroryzmowi (ATU) z grudnia 2003 r., Sieć Kontrterrorystyczna OBWE (CTN) działającą od 2 grudnia 2003 r. Za: K. Liedel, P. Piasecka, Współpraca międzynarodowa..., op. cit., s. 72-86. Zobacz również w : R. Zięba., Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego, Warszawa 2004 r., s.398-399. Więcej na temat aktualnej aktywności OBWE w ramach walki z terroryzmem zob. w: http://www.osce.org/activities/13032.html, 26.06.2006 r.

[10] FATF powstało w 1989 r. z inicjatywy państw zrzeszony w grupie G-7 oraz reprezentanta Komisji Europejskiej. Podstawowe cele tego działającego w ramach OECD (Organization for Economic Co-operation and Development) gremium zawarto w tzw. 40 zaleceniach FATF, z 7 lutego 1990 r. Kolejne 9 specjalnych zaleceń FATF (Special Recomendation) powstało po atakach z 11 września na NYC. Organizacja składa się z 27 państw (tylko 15 krajów członkowskich UE) oraz 2 przedstawicieli: Komisji Europejskiej i GCC. FATF okresowo publikuje listę państw nie współpracujących w zwalczaniu prania brudnych pieniędzy. Instytucje finansowe pochodzące z UE mają zakaz (po 11 września) prowadzenia z takimi krajami dużych transakcji finansowych. Więcej na ten temat w: http://www.fatf-gafi.org/pages/0,2987,en_32250379_32235720_1_1_1_1_1,00.html , 26.06.2006 r.

[11] Podczas 14 ministerialnego spotkania UE i ASEAN, które odbyło się w Brukseli w dniach 28-29 stycznia w 2003 r. podpisano wspólną deklarację w sprawie współpracy w zwalczaniu terroryzmu – Joint declaration on co-operation to combat terrorism. Zob. w: Dok. 5811/03 (Presse 19) z 27 stycznia 2003 r.

[12] W dniu 5-6 maja 2005 r. UE oraz GCC (Bahrajn, ZEA, Oman, Katar, Arabia Saudyjska, Kuwejt) zorganizowały w Abu Dhabi drugą wspólną konferencję na temat walki z finansowanie terroryzmu, pierwsze spotkanie odbyło się w 2003 r. w Brukseli. Więcej na ten temat zob. w: http://ue.eu.int/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/misc/83998.pdf , 20.05.2006 r. Trzecie seminarium o tej tematyce miało miejsce 24 kwietnia 2006 r. w Brukseli. Wzięło w nim udział blisko 100 delegatów z państwa członkowskich UE oraz GCC, jak również obserwatorzy z USA, Japonii, IWF, Banku Światowego, FATF i Rady Europy. Ze względu na pozytywne aspekty tego rodzaju dialogu postanowiono, iż kolejne spotkania dotyczące walki z finansowaniem terroryzmu, będą odbywały się raz na rok. Zob. w: http://www.eu2006.at/en/News/Press_Releases/April/2404Golfkooperation.html, 20.06.2006 r.

[13] Zob. tekst deklaracje o strategicznym, bi-regionalnym partnerstwie UE i Ameryki Łacińskiej i Karaibów. Dokument podpisano w meksykańskiej Guadalaharze w maju 2004 r. w: http://www.eu2004.ie/templates/document_file.asp?id=17893, 26.06.2006 r.

[14] W dniu 11 października 2001 r. w czasie ministerialnego szczytu państw AU i EU w Brukseli, podpisano wspólną deklarację walki z terroryzmem - (Joint declaration on Terrorism). Tekst deklaracji zob. w: http://ec.europa.eu/comm/development/body/eu_africa/docs/decl_ter_en.pdf#zoom=100, 26.06.2006 r. Zob. również tekst art. 83-85 z Kairskiego Planu Działania (Cairo Action Plan), podpisanego pomiędzy Unią Europejską a Unią Afrykańską w stolicy Egiptu w kwietniu 2000 r. w: http://ec.europa.eu/comm/development/body/eu_africa/docs/cairo_en.pdf#zoom=100, 26.06.2006 r.

[15] Więcej na ten temat zob. w: D.Szlachter, Walka z terroryzmem w Unii Europejskiej – nowy impuls, Toruń 2006 r. – w druku.

[16] W 2003 r. Rada Europy powołała do życia Komitet Ekspertów ds. Terroryzmu – CODEXTER, który za jeden ze swych głównych celów uznał zidentyfikowanie, odnowienie i wypełnienie luk prawnych istniejących w europejskim systemie prawnym zwalczającym terroryzm (np. nowelizacje Europejskiej Konwencję o Zwalczaniu Terroryzmu – z 27 stycznia 1977 r. - Convention on Suppression of Terrorism, która została zastąpiona 17 maj 2005 r. przez Europejską Konwencji o Zapobieganiu Terroryzmu). CODEXTER przedstawia propozycje dotyczące implementacji projektów opracowanych przez międzynarodowych ekspertów z Interdyscyplinarnej Grupy ds. Działań Międzynarodowych przeciwko Terroryzmowi – (Multidyscyplinary Group on International Action against Terrorism – GMT). GMT została stworzona po atakach na WTC i Pentagon w 2001r. Wicedyrektorem CODEXTER jest Polak, prof. Zdzisław Galicki (marzec 2006 r.).

[17] Więcej na temat antyterrorystycznej współpracy międzynarodowej EU z ONZ i Radą Europy zob. w: F. Jasiński, M. Narojek, P. Rakowski, Wewnętrzne i zewnętrzne aspekty współpracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekście Polski jako państwa członkowskiego, Warszawa 2006 r., s, 22-33.

[18] W ramach CTED przedstawiciele UE uczestniczyli w tzw. Counter-Terrorism fact-finding missions m.in w Albani, Maroku, Kenji, Algierii.

[19] Listę i treść wszystkich obecnych 13 konwencji antyterrorystycznych ONZ wraz z protokołami dodatkowymi zob. w: P. Durys, F. Jasiński, Walka z terroryzmem międzynarodowym – wybór dokumentów, Bielsko-Biała 2005 r.; http://untreaty.un.org/English/Terrorism.asp, 20.06.2006 r. Warto wspomnieć w tym momencie, iż państwa UE odegrały kluczową rola m.in. przy stworzeniu najnowszej konwencji ONZ, przeznaczonej do walki z terroryzmem, czyli Międzynarodowej Konwencji w sprawie zakazu aktów terroryzmu nuklearnego z 2005 r. - International Convention for the Suppression of Acts of Nuclear Terrorism.

[20] Najważniejsze Rezolucje RB ONZ traktujące o walce z terroryzmem to: 1267 (1999), 1269 (1999), 1368 (2001), 1373 (2001), 1390 (2002), 1540 (2004), 1566 (2004), 1624 (2005), 1673 (2006). Listę oraz treść poszczególnych Rezolucji RB zob. w: http://www.un.org/terrorism/sc.htm, 20.06.2006 r.

[21] Zob. więcej na temat zaleceń do Globalnej Strategii wobec Terroryzmu, w: http://www.un.org/unitingagainstterrorism/ , 24.06.2006 r.

[22] Obecnie państwa G8 koncentrują swoje działania w zwalczaniu terroryzmu na dwóch inicjatywach: SAFTI – Secure and Facilitated International Travel Security Initiatie, CTAG – Counterterrorism Action Group. Pierwszy program ma na celu m.in. zwiększenie bezpieczeństwa pasażerów w transporcie międzynarodowym (szczególnie lotniczym – projekt MANPADS – man-portable air defense system), promowanie międzynarodowego handlu oraz rozwiązań przyspieszających podróżowanie w ruchu granicznym. Druga inicjatywa powstała w 2003 r. ma na celu rozwój pomocy i współpracy antyterrorystycznej z krajami trzecimi m.in. poprzez promocję standardów proponowanych na tym polu przez ONZ (13 atyterrorystycznych konwencji, Rezolucja 1373). Gremium CTAG skupia państwa grupy G8 oraz przedstawiciele Komisji Europejskiej i Komitetu Kontrterrorystycznego ONZ. Za : Country Reports on Terrorism 2004, Office of the Coordinator for Counterterrorism. U.S. Department of State, Washington D.C. 2005, s. 15-16, zob. w: http://www.state.gov/documents/organization/45313.pdf, 20.05.2006 r.

[23] Więcej na temat wszystkich kroków podjętych przez Wspólnotę, w ramach współpracy z organizacjami międzynarodowymi oraz krajami trzecimi na polu walki z finansowanie terroryzmu, zob. w kolejnym raporcie Europejskiego Koordynatora ds. Zwalczania Terroryzmu, dotyczący implementacji Strategii UE wobec zwalczania finansowania terrorystów: Strenthening Fight against Terrorist financing of 21 November 2005. Dok. 14744/05 LIMITE JAI 446 ENFOPOL 163 ECOFIN 365 EF 52 RELEX 669 COTER 79 z 21 listopada 2005 r., s 15-17.

[24] Za: R. Zięba, Unia Europejska jako aktor stosunków międzynarodowych, Warszawa 2003 r., s. 180-183; R. Zięba, Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej, Warszawa 2005 r., s. 88-97;

[25] Wspólnota ustanawia odrębne Plany Działania z poszczególnymi krajami zaliczonymi do ENP (m.in. z Rosją, Ukrainą, Mołdawią, Armenią, Azerbejdżanem, Gruzją, Jordanią, Tunezją, Egiptem, Izraelem, Autonomią Palestyńską, Marokiem, Libanem), nieodzowną częścią składową tych dokumentów są postanowienia dotyczące wspólnej walki z terroryzmem.

[26] Zob. w: http://jpn.cec.eu.int/relation/showpage_en_relations.political.terror.php

[27] W czasie szczytu UE – Rosja w listopadzie 2002 r., ustalono priorytetowe obszary współpracy operacyjnej. Postanowiono ściśle kooperować na forum międzynarodowym (szczególnie ONZ) na rzecz wprowadzenia nowych uniwersalnych środków prawnych, przeznaczonych do zwalczania terroryzmu. Za: M. Madej, Instytucjonalizacja współpracy międzynarodowej w dziedzinie zwalczania terroryzmu w Europie, (w:) pod red. S. Parzymies, R. Zięba, Instytucjonalizacja wielostronnej współpracy międzynarodowej w Europie, Warszawa 2004 r., s. 249. Podczas 15 szczytu UE – Rosja w Moskwie (dok. 8799/05 (Presse 110) z 10 maja 2005 r.), zatwierdzono m.in. szczegółowe Mapy Drogowe (Road Map) w kilku istotnych blokach współpracy. Postanowienie dotyczące kooperacji w walce z terroryzmem szczegółowo ujęto w sprawach traktujący o wspólnym obszarze wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości - (zob. załącznik do porozumienia w:dok. 8799/05 ADD 1 (Presse 110) z 11 maja 2005 r.). Obecnie przygotowywane są podwaliny po trwałą i bardziej intensywna współprace pomiędzy Rosją a Europol-em, gdyż Rosjanie zaakceptował już porozumieniem o wymianie oraz ochronie danych technicznych i strategicznych.

[28] Komisja Europejska i część państw członkowskich UE zapewniają pomoc finansowa i techniczną dla Jakarta Centre for Law Enforcement Cooperation – JCLEC w stolicy Indonezji.

[29] Na odbudowę Afganistanu przeznaczono w UE odpowiednio w 2002 r. – 289 mln euro, 2003 r. – 300 mln euro, 2004 r. – 245 mln euro. Natomiast pomoc dla Iraku wyniosła w 2003 r. – 200 mln euro, a w 2004 r. – 180 mln euro. Za: F. Jasiński, Polityka antyterrorystyczna Unii Europejskiej po 11 marca 2004 roku, „Sprawy Międzynarodowe” nr 1, 2004 r., s. 60-61.

[30] Unia wspiera finansowa i technicznie m.in. znajdujący się w Algierii - African Union Terrorism Research Centre.

[31] Dziesięć lat istnienia tzw. procesu barcelońskiego (Euromed), kosztowało Wspólnotę miliardy euro. Unijne wsparcie miało przyczynić się do reform gospodarczych i społecznych na południu Morza Śródziemnomorskiego oraz do zahamowania nielegalnej imigracji z tego obszaru. Jednakże pieniądze - 517 mln euro dla Egiptu, 104 mln euro dla Algierii, 381 mln euro dla Autonomii Palestyńskiej, 570 mln euro dla Maroka – zniknęły, a praktycznych efektów wciąż brak. Pomimo tego faktu, Unia Europejska będzie nadal przekazywać fundusze dla państw arabskich - około 1 mld euro rocznie dotacji oraz 2 mld kredytów do podziału na cały region. Za: K. Niklewicz, Kosztowne partnerstwo z Afryką, „Gazeta Wyborcza”, 28 listopada 2005 r., s. 17. Więcej na temat wspólnej strategii UE wobec regionu morza śródziemnego w kontekście walki z terroryzmem zob. w: P. Borkowski, Polityka Unii Europejskiej wobec regionu Morza Śródziemnomorskiego w kontekście przeciwdziałania terroryzmowi, (w:) pod red. E. Haliżak, W. Lizak, L. Łukaszuk, E. Śliwka, Terroryzm w świecie współczesnym, Warszawa-Pieniężno 2004 r., s. 183-194; Zob. przemówienie Koordynatora UE ds. Terroryzmu, Pan Gijs de Vries, wygłoszone na spotkaniu Euromed w dniu 18 maja 2005 r. w Brukseli, w: http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/05_18%20Euromed.pdf , 20.05.2006 r.

[32] Łączna suma wszystkich fundowanych przez Komisję Europejską projektów w ramach szeroko pojętej walki z terroryzmem, wyniosła pod koniec 2004 r. blisko 360 mln euro.

[33] COTER (CFSP Working Group on Terrorism) Pozioma Grupa Robocza ds. Terroryzmu II filaru, kieruje międzynarodowym wymiarem walki z terroryzmem. W skład tego ciała wchodzą przedstawiciele ministerstw spraw zagranicznych krajów UE. Gremium to odpowiada m.in. za implementacje kierunkowych konwencji ONZ oraz kontakty z krajami trzecimi. Reprezentanci COTER spotykają się raz w miesiącu. Za: M. Dittrich, Facing the global terrorist threat: a European response, „EPC Warking Paper” n. 14, January 2005, s. 26.

[34] Wymiana „wrażliwych” danych między państwami członkowskimi odbywa się obecnie za pomocą, nowego systemu bezpieczeństwa elektronicznego – BDL.

[35] W ramach rozwoju unijnej koncepcji, efektywnego multilateralizmu na polu zwalczania terroryzmu, państwa UE spotkały się z przedstawicielami krajów arabskich obszaru Mare Nostrum (Euromed), podczas dwudniowego szczytu w Barcelonie, który rozpoczął się 27 listopada 2005 roku. Bruksela postawiła na taką inicjatywę, wierząc, iż pomoże ona w dwóch istotnych dla Unii kwestiach: powstrzymania masowej imigracji z krajów arabskich do UE; zapobieżenia aktom terroryzmu radykalnych organizacji islamskich. W czasie szczytu próbowano również dojść do porozumienia m.in. w sprawie definicji terroryzmu. Niestety bezprecedensowe spotkanie w stolicy Katalonii zakończyło się kolejnym głębokim rozczarowaniem. Aby zachować pozory porozumienia, decydenci przyjęli - Kodeks postępowania w sprawach terroryzmu – Code of Conduct on Countering Terrorism, nie określając, czym on jest.

[36] Obecnie taką współpracę rozwijają Eurojust i Departament Sprawiedliwości USA.

[37] W tym celu nawiązano nowy dwustronny Polityczny Dialog w sprawie Bezpieczeństwa Granic i Transportu - (PDBTS – Policy Dialogue on Border and Transport Security).

[38] Za: A. Gruszczak, Unia Europejska wobec terroryzmu po 11 września..., op. cit., s. 17.

[39] UE oraz USA są zgodne co do percepcji samego zagrożenia terroryzmem - (71% Europejczyków i 76% Amerykanów uważa zjawisko międzynarodowego terroryzmu za ważne powód do niepokoju), różnice pojawiają się dopiero w metodach jego rozwiązywaniu - ( 54% Amerykanów i tylko 28% Europejczyków popiera osiąganie pokoju na świecie za pomocą sił militarnych), za: M. Dittrich, Facing the global terrorist threat: a European response, „EPC Warking Paper” n. 14, January 2005, s. 47. Taki stan rzeczy istniały na długo wcześniej przed interwencją wojsk amerykańskich w Iraku. Problem ten ma charakter niezwykle złożony. Przykładem tego jak dalece różne stało się pojmowanie zwalczania terroryzmu widać choćby w samej kinematografii po obu stronach Atlantyku. Europa chce zrozumieć terrorystę, Ameryka go zlikwidować. L. Kurpiewski, Terror idei, „Newsweek” nr 47, 27 listopada 2005 r., s. 106-107.

[40] Istotną inicjatywą tego obszaru transatlantyckiego partnerstwa jest współpraca USA prowadzona m.in. z państwami członkowskimi UE, w ramach amerykańskiej inicjatywy z 2002 r., dotyczącej bezpieczeństwa kontenerów w kontekście terroryzmu – tzw. CSI – Container Security Initiative.

[41] Więcej na ten temat w: Dok. 14744/05 LIMITE JAI 446 ENFOPOL 163 ECOFIN 365 EF 52 RELEX 669 COTER 79 z 21 listopada 2005 r., s 17.

[42] Więcej na temat obecnych i przyszłych form współpracy pomiędzy USA a UE w ramach zwalczania terroryzmu w: http://www.europeanaffairs.org/current_issue/2005_winter_spring/2005_winter_spring_14.php4, 26.05.2006 r.; http://www.europeanaffairs.org/current_issue/2005_winter_spring/2005_winter_spring_15.php4, 26.05.2006 r.

[43] Dz. U. UE nr L 183, 20.05.2004, s. 84.Wart wspomnieć, iż w dniu 20 maja 2006 r. Trybunał Sprawiedliwości WE (ETS) wydał wyrok o niezgodności porozumienia UE i USA w sprawie przekazywanie PNR w transporcie lotniczym do Stanów Zjednoczonych. Porozumienie to zostanie utrzymane w mocy do 30 września 2006 r. Więcej na ten temat zob. w : http://www.wsisw.natolin.edu.pl/wsisw/wsisw.nsf/viewDOC/AGRK-6QATHM , 02.06.2006 r.

[44] Dz. U. UE nr L 181, 19.07.2003, s. 25. Więcej na ten temat zob. w: J. Kiwerska, Wpływ wojny z terroryzmem oraz europejskiego procesu integracji na stosunki amerykańsko-europejskie, „Opinie” (Departament Strategii i Planowania Polityki zagranicznej MSZ) nr 58, Warszawa 2003 r.; M. Dittrich, Facing the global terrorist threat: a European response, „EPC Warking Paper” n. 14, January 2005, s. 48-49.

[45] Dok. 10760/04 (Presse 205) z 26 czerwca 2004 r.

[46] W duchu Deklaracji z Dromoland Castle we wrześniu 2004 r. przyjęto porozumienie miedzy EU i USA dotyczące zintensyfikowania i poszerzenia dwustronnej współpracy celnej i wzajemnej pomocy w sprawach celnych ze szczególnym uwzględnieniem kooperacji na polu bezpieczeństwa kontenerowego i innych kwestii z tym związanych. Dz. U. UE nr L 304, 30.09.2004, s. 34.

[47] Za: Jak wyżej.

[48] Dok. 10306/05 (Presse 160) z 20 czerwca 2005 r.

[49] Rada Europejska przyjęła w dniu 12 grudnia 2003 r. Strategię UE przeciwko rozprzestrzenianiu BMR - (EU strategy against the proliferation of WMD). Dok. 15708/03 LIMITE PESC 768 CODUN 50 CONOP 64 COARM 21 z 10 grudnia 2003 r. Następnie w czerwcu 2004 r. Unia przystąpiła do amerykańskiej Inicjatywa Bezpieczeństwa Proliferacji - (Proliferation Security Initiative - PSI), która została zaprezentowana przez prezydenta USA w czasie jego wizyty w Polsce na zamku wawelskim w Krakowie w dniu 31 maja 2003 r. Dok. 10052/04 (Presse 189) z 1 czerwca 2004 r.

[50] Autor pominął tutaj kwestię zmian instytucjonalno-prawnych wprowadzanych przez Traktat Konstytucyjny (TK), ze względu na obecny brak jasnych przesłanek co do przyszłości tego fundamentalne aktu. Od początku 2006 r. trwa okres refleksji nad ideą nowego Traktatu. Rozwiązania zaproponowane w TK, jeśli wejdą w życie, będą miały istotny wpływ na zewnętrzny wymiar walki z terroryzmem w UE - (np. rozszerzenie katalogu misji petersberskich, powołanie unijnego Ministra Spraw Zagranicznych, Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony). Więcej na ten temat w: D.Szlachter, Walka z terrorzmem w UE – nowy impuls, Toruń 2006 r. – w druku.

[51] Celem tego wartego 250 mln Euro programu jest wspieranie Unii Afrykańskiej w jej wysiłkach na polu zapobiegania konfliktom na kontynencie afrykańskim.

[52] Aż 23 państwa członkowskie UE (Eurocorps) wzięły udział w misji stabilizacyjnej – ISAF, którą prowadzi NATO w Afganistanie.

[53] Wraz z ESS została przyjęta Strategia UE przeciwko proliferacji BMR. Dok. 15708/03 LIMITE PESC 768 CODUN 50 CONOP 64 COARM 21 z 10 grudnia 2003 r.

[54] Więcej na ten temat zob. : Conceptual Framework on the European Security and Defence Policy – dimension of the fight against terrorism, w: http://ue.eu.int/uedocs/cmsUpload/ESDPdimension.pdf, 28.05.2006 r. ; F. Jasiński, Europejska Strategia Bezpieczeństwa – w rok po przyjęciu, „Wspólnoty Europejskie” nr 3, Warszawa 2005 r.

[55] Declaration on combating terrorism - European Council, Brussels, 25 March 2004, Dok. 7906/04 JAI 100 ECOFIN 107 TRANS 145 RELEX 123 ECO 73 PESC 208 COTER 20 COSDP 142, http://ue.eu.int/uedocs/cmsUpload/79635.pdf, 25.06.2005 r.

[56] Zob. K. Liedel, Unia Europejska a Terroryzm, w: http://www.terroryzm.com/articles.php?id=250, 23.05.2006 r.; Por. F. Jasiński, P. Rakowski, Walka z przestępczością zorganizowaną i terroryzmem, (w:) pod red. F. Jasiński, K. Smoter, Obszar wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości Unii Europejskiej, Warszawa 2005 r., s. 273-274; F. Jasiński, P. Rakowiecki, Unia Europejska wobec walki z terroryzmem, (w:) pod red. A., Górski, A., Sakowicz, Zwalczanie przestępczości w Unii Europejskiej: współpraca sądowa i policyjna w sprawach karnych, Warszawa 2006 r., s. 156-158.

[57] Dok. 10586/04 LIMITE JAI 237 ECOFIN 225 TRANS 242 RELEX 291 ECO 123 PESC 536 COTER 44 COSDP 383 PROCIV 93 ENER 178 ATO 61 z 15 czerwca 2004 r.

[58] Ostatnia rewizja Planu Działania miała miejsce w lutym 2006 r., w celu ujednolicenia zadań zawartych w tym kompleksowym dokumencie z postanowieniami Strategii UE w zakresie zwalczania terroryzmu - The European Union Counter-Terrorism Strategy oraz Unijnej Strategii w sprawie zwalczania radykalizacji postaw i rekrutacji do ugrupowań terrorystycznych – The European Union Strategy for Combating Radicalisation and Recruitment to Terroryzm. Dok. 5771 /1/06 REV 1 LIMITE JAI 34 ECOFIN 24 TRANS 23 RELEX 33 ECO 8 PESC 80 COTER 3 COSDP 39 PROCIV 15 ENER 18 ATO 7 z 13 luty 2006 r.

[59] W ramach Biura Kontroli Narkotyków i Przestępczości Zorganizowanej ONZ działa od 1999 r. Oddział Zapobiegania Terroryzmowi.

[60] Więcej na ten temat zob. w: EU Strategy on counter financing of terrorism : Strenthening the Fight against Terrorist financing.

[61] Na temat postępów w implementacji Planu Działania zob. dok. 9589/06 LIMITE JAI 269 ECOFIN 176 TRANS 131 RELEX 343 ECO 96 PESC 467 COTER 18 COSDP 384 PROCIV 102 ENER 165 ATO 50 DATAPROTECT 18 TELECOM 47, z 18 maja 2006 r.

[62] Dok. 16089/04 JAI 566 ECOFIN 424 EF 64 RELEX 655 COTER 91 z 14 grudnia 2004 r. Strategia UE wobec zwalczania finansowania terrorystów była już 2 razy aktualizowana: (dok. 11325/05 i 14349/05).

[63] Mowa tu o takich antyterrorystycznych aktach ONZ jak : Konwencja w sprawie Zwalczania Finansowania Terroryzmu. – z 9 grudnia 1999 r., Nowy Jork. - International Convention for the Suppression of the Financing of Terrorism – (weszła w życie 10.04.2002 r.); Rezolucja 1373 – z 28 września 2001 r. – UNSC Resolution 1373 (2001): Threats to international peace and security caused by terrorists acts.

[64] Dok. 14469/4/05 REV 4 REV4 LIMITE JAI 423 ECOFIN 353 TRANS 234 RELEX 639 ECO 136 PESC 1010 COTER 72 COSDP 810 PROCIV 174 ENER 172 ATO 103, z 30 listopad 2005 r.

[65] Jak wyżej.

[66] Por. F. Jasiński, M. Narojek, P. Rakowski, Strategia Antyterrorystyczna Unii Europejskiej, „Wspólnoty Europejskie” nr 1, Warszawa 2006 r., s. 47.

[67] Więcej na ten temat zob. w : F. Jasiński, M. Narojek, P. Rakowski, Strategia Antyterrorystyczna Unii Europejskiej, „Wspólnoty Europejskie” nr 1, Warszawa 2006 r., s. 48; M. Narojek, Tak UE walczy z terroryzmem, „Gazeta Wyborcza”, 7 lutego 2006 r., s. 11; F. Jasiński, P. Rakowski, European Union Against Terrorism, (w:) pod red. S. Wojciechowski, The Faces of Terrorism, Poznań 2006, s. 95-98.

[68] Dok. 14781/1/05 REV 1 LIMITE JAI 452 ENFOPOL 164 COTER 81, z 24 listopada 2005 r.

[69] Dok. 14366/05 LIMITE JAI 417 RELEX 628, z 11 listopad 2005 r.

[70] Następstwem przyjęcia unijnej Strategii w sprawie zewnętrznych aspektów przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości było zorganizowanie ministerialnej konferencji w Wiedniu w dniach 4-5 maja 2006 r. Temat spotkania dotyczył bezpieczeństwa wewnętrznego w relacjach pomiędzy Unią i jej sąsiadami. W konferencji wzięły udział państwa członkowskie UE oraz kraje sąsiadujące ze Wspólnotą (USA i Rosja w pełniły rolę obserwatorów). Efektem tego spotkania jest Deklaracja wiedeńska (Vienna Declaration on Security Partnership), która traktuje również o walce z terroryzmem, wymieniając obszary wspólnego zainteresowania, takie jak: zapobieganie zjawisku rekrutacji i radykalizacji (dialog religijny i kulturalny); wymiana informacji niezbędnych do identyfikacji terrorystów, rozbicia ich aktywności oraz postawienia przed oblicze sprawiedliwości; wspólne wysiłki na polu uchwalenia powszechnej antyterrorystycznej konwencji ONZ, jak również pełna implementacja istniejących już 13 aktów; kooperacja na polu ochrony infrastruktury krytycznej. Więcej na ten temat zob. w: http://www.eu2006.at/en/News/Press_Releases/May/viennadeclaration.html, 26.06.2006 r.

[72] Więcej na ten temat zob. w: R. Borkowski, Terroryzm ponowoczesny, Toruń 2006 r. – w druku.