Misje UE na Bałkanach
Misje UE na Bałkanach
Zaangażowanie UE na Bałkanach wynika z tragicznych doświadczeń lat 90. Jedną z głównych przyczyn aktywnej obecności UE na tym obszarze na pewno jest bliskość geograficzna. Destabilizacja tego regionu lub wybuch tam poważnego kryzysu mógłby zagrozić wszystkim krajom członkowskim. Ważnym czynnikiem są też aspiracje krajów tego regionu do członkostwa w UE. Dlatego też misje UE na Bałkanach należą do jednych z największych i najdłużej prowadzonych w jej historii. Powołanie nowej misji stabilizacyjnej EULEX jest potwierdzeniem aktywnej polityki UE w tym regionie.
Na Bałkanach obecnie UE posiada trzy misje, z czego dwie: policyjna (EUMP) i wojskowa (EUFOR) działają na terenie Bośni i Hercegowiny. Trzecia, najmłodsza misja stabilizacyjna UE, obejmuje teren Kosowa (EULEX).
EUMP - Misja policyjna w Bośni i Hercegowinie
Misja policyjna w Bośni i Hercegowinie rozpoczęła się 1 stycznia 2003 roku. Miała zastąpić stacjonujące tam siły policyjne ONZ - IPTF. Celem EUMP jest monitorowanie oraz kontrola wdrażanych programów odbudowy państwa oraz szkolenie policji. Duży nacisk położony jest na wsparcie lokalnej policji, nie tylko poprzez szkolenie, ale też w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej, ochronie granic oraz pomoc w dostosowaniu się do unijnych standardów.
Swoją działalność misja opiera na 11 aneksie do porozumieniu Dayton/Paryż. Porozumienie to kończyło wojnę w Bośni, zostało wynegocjonowane w roku 1995 w Dayton i podpisane w Paryżu. Zakładało pokojowe zakończenie konfliktu, ale poza tym znalazły się tam zapisy dotyczące stacjonowania międzynarodowych sił w regionie. Zarówno siły ONZ jak i obecna misja policyjna UE opierają swoją działalność na tym dokumencie. 11 marca 2002 Rada UE przyjęła wspólne działanie w sprawie powołania EUMP. 4 października 2002 r. została podpisana umowa pomiędzy UE a Bośnią i Hercegowiną, w której Bośnia i Hercegowina zgadza się na rozpoczęcie misji.
Szefem misji jest Włoch, generał brygady Vincenzo Coppola, główna kwatera znajduje się w Sarajewie. EUMP była pierwszą misją Unii zorganizowaną przez ESDP. Początkowo misja przewidziana była na okres trzech lat. 18 lipca 2005 roku Rada Unii Europejskiej podjęła decyzją o kontynuowaniu misji przez rok 2006 i 2007, pod koniec roku 2007 przedłużono działanie misji po raz kolejny na 2 dwa następne lata.
Liczebność misji to obecnie 195 osób, z czego przeważającą część stanowią funkcjonariusze policyjni, poza nimi w skład misji wchodzi międzynarodowy personel cywilny. Spoza Unii Europejskiej w misji uczestniczy Kanada, Islandia, Norwegia, Szwajcaria, Turcja i Ukraina.
EUFOR „ALTHEA” - Misja wojskowa w Bośni i Hercegowinie
Misja EUFOR zastąpiła działającą na tym terenie misję NATO - SFOR. UE działa w Bośni i Hercegowinie od 2 grudnia 2004. Jest to trzecia misja wojskowa Unii Europejskiej i obecnie największa.
Nazwa misji ALTHEA nawiązuje do greckiego mitu. Althea (po polsku Altea), matka Meleagera dowiedziała się od bogów, że jej syn będzie żył dopóki nie spłonie pochodnia paląca się podczas jego narodzin. Altea ugasiła ją więc zaraz po urodzeniu syna i ukryła w bezpiecznym miejscu by chronić jego życie. Podobnie jak w micie operacja „Althea” ma na celu uchronienie Bośni i Hercegowiny od śmierci w ogniu.
Decyzja o rozpoczęciu tej misji została powzięta 12 lipca 2004 roku przez Radę Europejską. Jej głównym celem jest zapewnienie stabilizacji w Bośni i Hercegowinie, ze szczególnym uwzględnieniem ewentualnego członkostwa tego kraju w strukturach UE w przyszłości. Misja ma zapewnić bezpieczeństwo ludności BiH i chronić granice kraju. Jednym z pobocznych celów jest też wspieranie Międzynarodowego Trybunału Karnego dla Jugosławii w poszukiwaniu zbrodniarzy wojennych
Podstawy prawne działania misji EUFOR to przede wszystkim rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ numer 1551 z 9 lipca 2004 oraz rezolucji nr 1575 z 22 listopada 2004. Rok wcześniej Deklaracja z Tesalonik potwierdziła, że przyszłość Zachodnich Bałkanów, których ważną i centralną częścią jest Bośnia i Hercegowina, leży w Unii Europejskiej. 12 lipca 2004 roku Rada Unii Europejskiej podjęła wspólne działanie w sprawie powołania EUFOR.
Szefem misji jest obecnie od 4 grudnia 2007 roku Hiszpan major generał Ignacio Martin Villalain. Jest on już czwartym dowódcą tej misji. Zastąpił na tym stanowisku Niemca kontradmirała Hansa-Jochena Witthauera, który pełnił tę funkcję od 5 grudnia 2006. Wcześniej od 6 grudnia 2005 sprawował ją Włoch major generał Gian Marco Chiarini. Pierwszym szefem misji był zaś Brytyjczyk major generał David Leakey.
Działający w ramach tej misji żołnierze pochodzą z 23 krajów UE oraz sześciu krajów nieczłonkowskich (1 899 żołnierzy pochodzi z krajów członkowskich UE, zaś 329 spoza). Największą grupą są Hiszpanie, zaś wśród żołnierzy spoza UE - Turcy.
Trzeba zauważyć, że operacja ta była możliwa dzięki współdziałaniu z NATO (tzw. formuła Berlin Plus). Jak tłumaczy prof. Zięba: „Polega to na wykorzystaniu zasobów oraz środków, które są w dyspozycji NATO, a których Unia nie ma. Unia musiała się porozumieć o ich użyczeniu, by skutecznie prowadzić swoje działania. No i widać, że ta misja w Bośni i Hercegowinie jest skuteczna – zmniejsza się liczba żołnierzy z ponad 6 tys. do 2,2 tys. obecnie. Sytuacja się stabilizuje”.
EULEX Kosovo - misja stabilizacyjna
Misja UE w Kosowie jest obecnie najmłodszą operacją, działa zaledwie od 16 lutego 2008. Decyzja o jej powołaniu została podjęta jeszcze przed ogłoszeniem niepodległości Kosowa, sama misja rozpoczęła zaś swoją działalność na dzień przed deklaracją niepodległości.
Cywilna misja UE ma działać obok misji ONZ - UNMIK, która administruje Kosowem od 9 lat. EULEX Kosovo nie ma na celu zastąpienie UNMIKu ale jego wsparcie w aspekcie cywilnym. Główne cele tej misji to: wsparcie lokalnych autorytetów, instytucji prawnych i lokalnej administracji w ich wysiłkach w zbudowaniu multietnicznego systemu prawa, policji i systemu usług, a także zapewnienie tym instytucjom niezależności od politycznych wpływów, tak aby spełniały standardy europejskie.
Pierwsze 120 dni trwania EULEX mają być okresem budowania struktur misji i zdolności do wypełniania swoich zadań. Przez ten czas EULEX będzie funkcjonował pod patronatem EUPT- unijnej Grupa Planowania (EU Planning Team). Powstała ona 10 kwietnia 2006, na mocy decyzji Komisji Europejskiej. Jej celem było przygotowanie się UE do możliwej w przyszłości sytuacji kryzysowej w Kosowie. W chwili obecnej EUPT składa się z 70 międzynarodowych i 50 lokalnych struktur. Działają one podzielone na 4 grupy: planowania, policyjna, sprawiedliwości oraz administracyjna.
Szefem misji został 7 lutego Francuz, generał Yves de Kermabon. Misja liczy ok. 1,8 tys. policjantów i prawników, z których część jest już w Kosowie w ramach misji ONZ- UNMIK. Budżet misji na pierwsze 16 miesięcy wynosi 205 milionów euro. Poza państwami członkowskimi UE, biorą w niej udział jeszcze Chorwacja, Szwajcaria, Turcja, USA i Norwegia.
EULEX opiera swoje funkcjonowanie na rezolucji nr 1244 RB ONZ z 1999 r. Artykuł 10 tej rezolucji daje Sekretarzowi Generalnemu uprawnienie do powołania przy pomocy odpowiednich międzynarodowych organizacji międzynarodowej obecności w prowincji. Unia Europejska podjęła decyzje o wysłaniu misji 4 lutego, w ramach instrumentu WPZiB- wspólne działanie. 7 lutego Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa mianował generał Yves de Kermabon szefem misji. Te trzy dokumenty stanowią prawna podstawę działania misji. Natomiast polityczna decyzja o jej przedsięwzięciu została pojęta na szczycie w Brukseli 14 grudnia 2007 roku.
Czy ta misja ma szans powodzenia? Niedawno proeuropejski prezydent Serbii, Boris Tadić ostro skrytykował szefa unijnej misji EULEX Petera Feitha za mieszanie się w wewnętrzne sprawy kraju. Tadic zastrzegł, że misja UE poczeka z przejęciem obowiązków od dotychczasowej oenzetowskiej misji UNMIK do czasu zakończenia wyborów parlamentarnych w Serbii, przewidzianych na 11 maja br.
Wolność w szwedzkim modelu państwa opiekuńczego
