Strefa wiedzy Bezpieczeństwo Osetia Południowa: separatyzm inspirowany z północy
Osetia Południowa: separatyzm inspirowany z północy
Osetia Południowa położona jest w centralnej części Gruzji. W odległości ok. 35 km od przedmieść Tbilisi. Jej powierzchnia wynosi 3,9 tys. km2 , co stanowi obszar porównywalny z kilkoma polskimi powiatami.
Osetyńczycy są ludem pochodzenia indoirańskiego, pierwotnie zamieszkującym tereny dzisiejszej Osetii Północnej. W XIII wieku rozpoczęli oni osiedlanie na terytorium Osetii Południowej należącej do gruzińskich książąt. Po uzyskaniu niepodległości od Rosji przez Gruzję w 1918 roku Osetyńczycy opowiedzieli się po stronie bolszewików dążących do aneksji Gruzji. Po włączeniu do Rosji Radzieckiej, w ramach Gruzińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej utworzono Południowoosetyński Obwód Autonomiczny, zamieszkały w większości przez Gruzinów. Ujawniające się w okresie pieriestrojki dążenia nacjonalistyczne zaaowocowały koncepcją zjednoczenia obu Osetii i włączenia ich w skład Federacji Rosyjskiej. Rządania takie wysuwały działający na terenie Osetii Północnej Związek Narodowy (Adamon Cadisz), natomiast na południu Rada Narodowa (Adamon Nychas).
Ogłoszenie niepodległości Południowoosetyńskiej Radzieckiej Republiki Demokratycznej i jej secesji z Gruzji jesienią 1990 r. zaowocowało decyzją o anulowaniu autonomii Osetii Południowej. Prezydent Gruzji Zwiad Gamsachurdia wprowadził na jej terenie stan wyjątkowy. Sporadyczne starcia między gruzińskimi wojskami a jednostkami samoobrony wiosną 1991 r. roku przerodziły się w wojnę, w efekcie której zwycięstwo odnieśli Osetyńczycy, wspierani przez rodaków z Osetii Północnej i nieoficjalnie przez Rosję. Zawieszenie broni podpisane w Dagomysie 25 czerwca 1992 r. przez prezydentów Rosji (Borysa Jelcyna) oraz Gruzji (Edwarda Szewardnadze) usankcjonowało istnienie na terenie Osetii Południowej de facto państwa, niepodlegającego władzy Tbilisi. Nad trwałością zawieszenia broni czuwać miały trójnarodowe siły pokojowe, składające się z Rosjan, Gruzinów i Osetyńczyków.
Trwające od 1997 r. rozmowy pokojowe nie przyniosły rezulatów, jednak peryspektywa wybuchu kolejnej wojny gruzińsko-południowoosetyńskiej była mało prawdopodobna. Objęcie władzy w Gruzji przez Micheila Saakaszwilego po Rewolucji Róż (2003) przyczyniło się do wzmocnienia dążeń gruzińskich do reintegracji terytorium państwa. Reformy wojska oraz służb porządkowych, jak również skuteczna redukcja dążeń separatystycznych w Adżarii przyczyniły się do wzrostu pewności siebie władz gruzińskich. Tblisi wystąpiło w 2007 r. z propozycją utworzenia Autonomicznej Republiki Osetii Południowej, pozostającej częścią Gruzji. Ogłoszenie niepodległości przez Kosowo zostało potraktowane przez prezydenta Osetii Południowej Eduarda Kokojty jako potwierdzenie prawa jego narodu do samostanowienia, a w dalszej peryspektywie zjednoczenia z Federacją Rosyjską. Atak wojsk gruzińskich na rosyjskie oddziały pokojowe stacjonujące na terenie Osetii Południowej (7.08.2008) i rozpoczęta nim wojna przyczyniły się do uznania przez Moskwę 26 sierpnia 2010 r. niepodległości Osetii Południowej i Abchazji.
Zmiana polityki rosyjskiej wobec Osetii i Abchazji wiązała się z uznaniem przez Stany Zjednoczone i część państw Unii Europejskiej jednostronnie ogłoszonej niepodległości Kosowa. Wynikiem zabiegów władz rosyjskich o szersze poparcie międzynarodowe dla Osetii było uznanie jej państwowości przez Nikaraguę (5.09.2008), Wenezulę (10.10.2009) oraz Nauru (16.09.2009). Ponadto Osetię Południową uznały takie podmioty jak: Abchazja, Naddniestrze, Krym i Gagauzja.
Państwa regionu w większości nie są przychylne dążeniom separatystycznym Osetii Południowej, postrzegając je jako instrument polityki rosyjskiej służący kontrolowaniu sytuacji na Południowym Kaukazie. Świadczy o tym fakt podpisanie paktu o przyjaźni między Federacją Rosyjską a Osetią 17 września 2008 r., przed zakończeniem działań zbrojnych, a w szczególności umowa z 16 września 2009 r. o umieszczeniu rosyjskiej bazy wojskowej na jej terytorium. Położenie Osetii Południowej pozwala kontrolować główne szlaki komunikacyjne wewnątrz Gruzji, jak również łączące ją z Kaukazem Północnym. Jednak szczególne znaczenie region ten ma ze względu na przebieg granic południowoosetyńskich w pobliżu gazociągów transportujących surowce przez Gruzję. Niestabilność na tym obszarze wyłącza lub przynajmniej znacznie zwiększa koszt transportu azerskiego gazu z pominięciem sieci przesyłowej pozostającej pod kontrolą rosyjską. Ma to szczególne znaczenie dla dywersyfikacji dostaw surowców energetycznych do krajów Unii Europejskiej, jak również dla niezależności państw Południowego Kaukazu. Osetia Południowa przez wzgląd na swoją wielkość oraz brak znaczących surowców nie jest w stanie utrzymać się jako samodzielny podmiot. Poczynajac od zakończenia wojny 1992 r. oraz ustanowienia na jej terytorium sił pokojowych stanowi bazę dla zorganizowanych grup przestępczych trudniących się przemytem narkotyków, alkoholu, papierosów oraz paliw płynnych, przede wszystkim do Rosji. Wobec braku innych peryspektyw zarobku oraz uznania międzynarodowego utrzymanie charakteru tzw. czarnej dziury bezpieczeństwa przez Osetię Południową jest bardzo prawdopodobne.
Relacje Rosja - państwa bałtyckie w kontekście konfliktu na Ukrainie
