Maciej Lizura: Jordania musi zreformować system

• jordania
• _bwschod

Analogicznie do sytuacji w pozostałych państwach arabskich przyczyną niepokojów społecznych w Jordanii okazały się rosnące ceny żywności oraz pogarszająca się sytuacja ekonomiczna jej mieszkańców. Od 2009 roku Jordania pogrążona jest w najpoważniejszym od 1989 roku kryzysie ekonomicznym. W latach 2000-2007 gospodarka kraju rozwijała się dynamicznie w średnim tempie 6 proc. rocznie osiągając wskaźnik 7,2 proc. w 2008 roku.

Z powodu światowego kryzysu finansowego jordańska gospodarka zwolniła do 2,3 proc. w 2009 roku. Zgodnie z danymi Międzynarodowego Funduszu Walutowego Jordania rozwijała się w tempie 3,4 proc. w 2010 roku. Poważnym problemem jest wysoka stopa bezrobocia oscylująca w granicach 12-13 proc. oraz rosnąca inflacja będąca na poziomie 5 proc. Sytuację pogorszył wzrost światowych cen żywności spowodowany klęskami żywiołowymi.

Początek protestów

Po raz pierwszy demonstranci wyszli na ulice 7 stycznia wyrażając swoje niezadowolenie z obecnej sytuacji ekonomicznej kraju i pogarszającej się stopie życia domagając się zdymisjonowania premiera Samira Rifai obciążając go odpowiedzialnością za zaistniałą sytuację. Obejmując urząd premiera 9 grudnia 2009 roku zobowiązał sie dokonać niezbędnych reform gospodarczych w celu zwalczenia skutków światowego kryzysu gospodarczego oraz przeprowadzenia niezbędnych reform politycznych. Próby zażegnania kryzysu podjęte przez rząd na wniosek króla Abdullaha II, który zalecił przeznaczenie 169 mln dol. na wstrzymanie wzrostu cen ryżu, cukru i paliwa, nie zahamował niepokojów społecznych.

14 stycznia demonstranci ponownie wyszli na ulice domagając się dymisji rządu i reform politycznych. Mimo ustępstw protesty przybierały na sile obejmując coraz więcej miast. Król Abdullah II potępił nieudolność ministrów i wezwał ich do przyspieszenia reform. Presja ze strony manifestantów zmusiła Rifai do złożenia dymisji, którą król Abdullah II przyjął 1 lutego spełniając tym samym wolę opozycji. Korzystając ze swoich prerogatyw na fotel premiera król mianował Marufa al Barchit, który piastował tę funkcję w latach 2005-2007. Decyzja ta spotkała się z krytyką ze strony opozycji, która zarzuciła premierowi fałszowanie wyborów podczas swoich poprzednich rządów. 16 lutego doszło do kolejnej demonstracji, w tym pracowników naukowych postulujących ograniczenie władzy i reformy konstytucji.

Demonstrantom poparcia udzielił Front Akcji Islamskiej będący głównym ugrupowaniem opozycyjnym w kraju. Powiązany z Bractwem Muzułmańskim Front reprezentuje liberalny nurt w islamie uznając demokrację i pluralizm. Został założony w roku 1992 jako polityczne ramię Bractwa Muzułmańskiego w Jordanii. Od początku swego powstania organizacja aktywnie uczestniczy w życiu politycznym. W 1999 roku zbojkotowała wybory do parlamentu. W 2003 roku Front zdobył 20 mandatów w 84 osobowej Izbie Deputowanych. W kolejnych wyborach w roku 2007 partia zdobyła 6 miejsc w izbie niższej parlamentu. Front Akcji Islamskiej zbojkotował wybory z 9 listopada 2010 uznając za nieuczciwą zmianę w ordynacji wyborczej faworyzującej Beduinów popierających króla.

Według konstytucji Jordanii obowiązującej od 1952 roku i wielokrotnie reformowanej król dysonuje szerokimi uprawnieniami. Monarcha mianuje premiera i ma możliwość jego odwołania. Mianuje również ministrów oraz członków Senatu. Król wyznacza datę wyborów do Izby Deputowanych. Dysponuje również prawem jego rozwiązania.

Od 1999 roku w wyniku sukcesji po śmierci króla Husajna nowym monarchą został Abdullah II, który konsekwentnie modernizuje kraj. Od lat 90. ubiegłego wieku Jordania przeprowadza niezbędne reformy w duchu liberalizmu. Jednak proces ten uległ spowolnieniu z powodu niestabilnej sytuacji społeczno-politycznej w regionie oraz wzrostu zagrożenia ze strony ugrupowań terrorystycznych, które z terytorium Iraku starają się zdestabilizować ościenne kraje. Obecnie w Jordanii legalnie działa 30 partii politycznych o różnym profilu ideologicznym – od komunistów po islamistów.

W przeciwieństwie do Tunezyjczyków czy Egipcjan, Jordańczycy nie chcą zmiany obecnego reżimu. Hanza Mansour, sekretarz generalny Frontu Akcji Muzułmańskiej potwierdził legalność panowania monarchii Haszymidów. Jordańczycy chcą reform w ramach obecnego systemu politycznego ograniczając władzę króla i postulując rozszerzenie swobód obywatelskich. Potwierdzeniem dobrej woli obu stron jest spotkanie króla Abdullaha II i przywódcy FAI Mansoura, które miało miejsce 3 lutego. Charakter i przebieg zmian w Jordanii pozwalają przypuszczać, że w dłuższej perspektywie kraj odzyska równowagę społeczno-polityczną i będzie kontynuował drogę ku reformom w duchu dialogu i współpracy.

źródła:

International Monetary Fund,  The Hashemite Kingdom of Jordan Department of Statistics, Central Bank of Jordan, Middle East Online, Asia Times Online, BBC.