13 maj 2014

Obecnie Republika Litewska wychodzi z kryzysu gospodarczego. Dzięki zadowalającemu poziomowi wskaźników gospodarczych jest duże prawdopodobieństwo, że Litwa od stycznia 2015 roku wejdzie do strefy euro, żegnając swoją walutę: lit. Jest on związany sztywnym kursem z euro od 2 lutego 2002 roku, czyli już 2 lata przed wejściem do UE.

Jak wyglądała gospodarka litewska przed wejściem do UE i dekadę po? W poniższej tabeli wskazano kilka ważnych wskaźników.

 

W ciągu ostatniej dekady Litwa uczyniła znaczny postęp gospodarczy. Trzeba oczywiście zaznaczyć, że nie jest on związany oczywiście wyłącznie z członkostwem w UE, nie mniej widać, że bycie członkiem Unii przyniosło znaczne zyski.

Bezrobocie utrzymuje się na podobnym poziomie jak 10 lat temu, co i tak stanowi postęp w stosunku do roku 2009, gdy wynosiło ono 13,8%. W najlepszym roku po wejściu do UE bezrobocie wynosiło około 4% (2007). Dla porównania w roku 2001 bezrobocie wynosiło prawie 20%.

Wzrost PKB został przyhamowany, co jest efektem kryzysu gospodarczego. Jednak podwojenie PKB i średniej płacy jest zdecydowanym plusem dekady w Unii Europejskiej.

Jednym z powodów coraz lepszej sytuacji na Litwie są inwestycje zagraniczne. W 2011 roku najwięcej na Litwie zainwestowały firmy szwedzkie (5,7 miliarda LT), polskie (4,2 mld) i niemieckie (3,8 mld). Bez wątpienia członkostwo Litwy w UE i WTO, stabilny kurs lita zachęcają do inwestowania w tym kraju. Ponadto przedsiębiorcy pozytywnie odbierają politykę gospodarczą Litwy. W rankingu Ease of Doing Business Index Litwa zajmuje dobre 17 miejsce. Natomiast w Index of Economic Freedom miejsce 20te. Dla porównania, Polska zajmuje w pierwszym rankingu miejsce 45, a w drugim 50. HDI (Human Development Index) klasyfikuje Litwę jako państwo o wysokim rozwoju, a wartość tego indeksu stopniowo rosła.

Niestety, Litwa wciąż pozostaje najbardziej skorumpowanym krajem w UE. Według unijnego raportu na temat korupcji 95% Litwinów stwierdza, że korupcja w ich kraju jest nagminna, a 29% obywateli zadeklarowało, że byli proszeniu o łapówkę. Politycy litewscy mają wciąż wiele do zrobienia, aby zlikwidować ten problem.

Niestety, członkostwo w UE nie daje gospodarce samych korzyści. Najważniejszym minusem wejścia do UE dla Litwy było zamknięcie elektrowni atomowej w Ignalinie. Podłączona do sieci w 1983 roku, elektrownia posiadała dwa stare reaktory typu RBMK, takie jak w Czarnobylu. Mimo że elektrownia była modernizowana i eksperci uważali, że mogła jeszcze funkcjonować przez 15-20 lat, to jej zamknięcie – co statecznie nastąpiło 31 grudnia 2009 roku – było jednym z wymogów wejścia Litwy do UE. Niestety dla Litwy spowodowało to duże uzależnienie od dostaw prądu z Rosji i Skandynawii. Ponad 60% energii na Litwie pochodzi z importu. UE chce temu zaradzić, starając się stworzyć europejską sieć energii i połączyć kraje bałtyckie sieciami energetycznymi z resztą UE. Celem jest likwidacja wysp energetycznych do 2015 roku. Czas jednak pokaże, czy ten ambitny projekt zostanie wykonany.

Kolejnym problemem związanym z wejściem Litwy do UE jest masowa emigracja młodych ludzi na Zachód. Jest to typowy problem wszystkich krajów, które weszły do UE w 2004 roku. Jednak na Litwie jest to problem o tyle duży, że według statystyk w ciągu dekady Litwinów ubyło aż o 10%. Stawia to przed ekipami rządzącymi problem demograficzny i zmusza do myślenia jak zachęcić emigrantów do powrotu, a Litwinów do posiadania większej liczby dzieci. Dalsza emigracja za chlebem i starzenie się społeczeństwa może mieć katastrofalne skutki dla tego nielicznego narodu.

Dekada Litwy w NATO i UE zwiększyła jednak prestiż tego kraju na arenie międzynarodowej. Warto tutaj wspomnieć o kilku wydarzeniach, dzięki którym Europa mogła usłyszeć o Litwie. W 2009 roku Wilno zostało Europejską Stolicą Kultury. Łączyło się to z obchodami 1000-lecia pierwszej wzmianki o Litwie w Rocznikach Kwedlinburskich (pod rokiem 1009). Ponadto w Wilnie miał miejsce w 2007 roku unijny szczyt energetyczny. Najważniejszym wydarzeniem była litewska prezydencja w UE w drugiej połowie 2013 roku. Oczy całej Europy były wtedy zwrócone w stronę Wilna, gdzie na III szczycie Partnerstwa Wschodniego miała zostać podpisana umowa stowarzyszeniowa z Ukrainą.

Wykazywanie się na arenie międzynarodowej jest jednak związane z dużymi kosztami i nie zawsze przynosi zysk. Z tymi wydarzeniami są związane dwie słynne nieudane inwestycje w Wilnie: Narodowy Stadion i Zamek Dolny. Budowa stadionu rozpoczęła się jeszcze pod koniec czasów Związku Radzieckiego. Budowany z przerwami, miał być gotowy na tysiąclecie Litwy w 2009 roku, jednak budowę wstrzymano od marca 2010 roku . Są plany, aby ukończyć ją w 2016r., co będzie się wiązało z kosztami rzędu 260 mln litów. Zainwestowano w niego już ponad 100 mld litów. Kolejną inwestycją jest Zamek Dolny w Wilnie. Jest to rekonstrukcja dawnej siedziby Wielkich Książąt Litewskich. Prace budowalne rozpoczęto w 2002 roku i trwały do 2013 roku. Koszty przekroczyły 176 mln litów, co wywołało na Litwie pytania o sens tej inwestycji.

Na Litwie nie ma stałych, długoletnich rządów. W latach 2004-2008 rządziła Litewska Partia Socjaldemokratyczna. Następne wybory wygrali konserwatyści ze Związku Ojczyzny – Litewscy Chrześcijańscy Demokraci. Ostatnie wybory, które odbyły się w 2012 roku wygrała ponownie Litewska Partia Socjaldemokratyczna, która obecnie jest w kolacji z Akcją Wyborczą Polaków na Litwie. Żaden z rządów nie utrzymał się jeszcze u władzy przez dłużej niż jedną kadencję.

Jeśli chodzi o podejście do UE, to w roku 2013 80% obywateli Litwy stwierdziło, ze wstąpienie do UE przyniosło ich krajowi korzyści. Natomiast 10% uważa, ze nie przyniosło to korzyści. Odsetek ten zmniejszył się z 20% w roku 2011.

W roku wejścia do UE Litwini stawiali na następujące priorytetu związane z członkostwem: 72% oczekiwało swobodnego poruszania się po Europie, 60% popierało Euro na Litwie a 42% oczekiwało ekonomicznych korzyści związanych z wejściem do UE.

Jeśli chodzi o wprowadzenie wspólnej waluty to Litwini są bardziej sceptyczni. Sondaż z lutego br. wskazywał, że poparcie dla euro na Litwie wynosi 40%. Mimo to wydaje się, że rząd i tak wprowadzi euro w styczniu 2015 roku. Premier Algirdas Butkevičius stwierdził, że jeśli w przyszłym roku Litwa nie przyjmie euro to jego rząd poda się do dymisji. Litwini podkreślają, że są ostatnim krajem bałtyckim, który nie ma euro i przez to inwestorzy mogą preferować Estonię i Łotwę. Stąd duża chęć przyjęcia wspólnej waluty.

Podsumowując dekadę Litwy w UE sądzę, że był to udany czas dla tego kraju. Gospodarka rozwija się, pojawiły się nowe inwestycje, zwiększa się branża turystyczna. Wciąż jednak wiele jest niedociągnięć, przede wszystkim związanych z uzależnieniem Litwy od surowców i energii z Rosji. W UE brakuje wspólnej polityki wsparcia krajów bałtyckich w relacjach z Rosją na przykład w zeszłym roku Rosjanie zablokowali import litewskiego mięsa i produktów mlecznych. UE nie zadziałała odpowiednio mocno aby wesprzeć Litwę.

Mimo że Unia Europejska nie jest rajem na ziemi, jak chcą Europejczykom wmówić urzędnicy z Brukseli, i wciąż sporo jest niedociągnięć, to na razie dla Litwy plusów członkostwa w UE jest więcej niż minusów.

Źródła:
Delfi.lt
Rp.pl
Money.pl
Europarl.europa.eu
epp.eurostat.ec.europa.eu
data.worldbank.org
en.wikipedia.org
stat.gov.pl