Maciej Nawrot: Grupa Dostawców Jądrowych
-
Maciej Nawrot
Ważnym porozumieniem dotyczącym nieproliferacji broni jądrowej jest Grupa Dostawców Jądrowych (Nuclear Suppliers Group), znana początkowo jako Klub Londyński. Powstała ona w 1974 r. w następstwie dokonania przez Indie próbnego wybuchu jądrowego, co pokazało, że technologie jądrowe przekazane w celach pokojowych mogą być z łatwością użyte w celach militarnych. Główni dostawcy towarów i technologii jądrowych uznali wtedy za konieczne poddanie kontroli ich proliferacji. Swoja obecną nazwę grupa przyjęła w 1978 r.
W skład GDJ wchodzą 44 państwa: Argentyna, Australia, Belgia, Białoruś, Brazylia, Bułgaria, Chiny,
Czechy, Cypr, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Japonia, Kanada, Kazachstan, Korea Południowa, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Norwegia, Nowa Zelandia, Polska, Portugalia, RPA, Rosja, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Ukraina, USA, Węgry, Wielka Brytania, Włochy. W spotkaniach Grupy uczestniczy również Komisja Europejska, która ma status obserwatora.
Grupa Dostawców Jądrowych działa na zasadzie nieformalnego porozumienia państw członkowskich i stawia sobie za cel promocje lepszego zrozumienia i wsparcia dla kontroli eksportu jądrowego poprzez większa przejrzystość, dialog i współpracę dostawców i odbiorców tak, aby eksport towarów i technologii nuklearnej lub towarów zbliżonych, mogących mieć podwójne zastosowanie, a przeznaczonych do celów pokojowych, nie służył rozprzestrzenianiu broni jądrowej.
W 1978 r. państwa należące do GDJ przyjęły zasady postępowania w obrocie towarami i technologiami
jądrowymi dla celów pokojowych z myślą o niedopuszczeniu do rozprzestrzeniania broni jądrowej. Dotyczą one eksportu towarów, które są przeznaczone do wykorzystania w instalacjach nuklearnych. Do tej grupy zaliczają się m.in.: materiały rozszczepialne, reaktory jądrowe i związane z nimi urządzenia, instalacje do przetwarzania, wzbogacania materiałów jądrowych oraz technologie z nimi związane.
W 1992 r. w ramach Grupy Dostawców Jądrowych wprowadzono zasady postępowania obejmujące również eksport towarów i technologii podwójnego zastosowania, które mogą być użyte w jądrowym cyklu paliwowym lub przy produkcji broni atomowej, ale również mogą być wykorzystane np. w przemyśle. Na Posiedzeniu Plenarnym w Goeteborgu, które odbyło się w maju 2004 r. wprowadzono do zaleceń zasadę „catch-all”. Ma ona dać państwom podstawy prawne, do kontroli eksportu materiałów i technologii związanych z energią jądrową, które nie są na liście, jeśli istnieje podejrzenie, ze zostaną wykorzystane w programie budowy broni jądrowej Ponadto postanowiono usprawnić wymianę informacji i poszerzyć współpracę z państwami spoza GDJ, m.in. poprzez wspólne seminaria. W porównaniu do zasad przyjętych przez Traktat NPT, zasady GDJ są dalej idące i bardziej precyzyjne. Na prośbę członków GDJ są one publikowane w dokumentach MAEA.
Źródła:
Przegląd światowego procesu rozbrojeniowego 2003/2004, pod red. Lecha Kościuka, Warszawa 2004
www.nsg-online.org
Wolność w szwedzkim modelu państwa opiekuńczego
