Wspólnota Niepodległych Państw

• rosja
• wspólnota niepodległych państw

W dniu 8 grudnia 1991 roku Wspólnotę Niepodległych Państw (WNP) utworzyli, przy jednoczesnym unieważnieniu umowy z 1922r. o powstaniu Związku Radzieckiego, prezydenci Rosji ( Borys Jelcyn ), Ukrainy ( Leonid Krawczuk ) oraz przewodniczący Rady Najwyższej Białorusi ( Stanisław Szuszkiewicz ). Miało to miejsce w Wiskuli pod Brześciem. Związek Radziecki przestał istnieć jako podmiot prawa międzynarodowego. 10 grudnia 1991r. dokument ratyfikowały Białoruś i Ukraina, a 12 grudnia Rosja. 21 grudnia 1991r. przedstawiciele jedenastu republik radzieckich podpisali w Ałma-Acie dokument stwierdzający utworzenie WNP. Do WNP nie zgłosiły akcesu Litwa, Łotwa i Estonia oraz Gruzja, która w dniu 9 grudnia 1993r. jednak podpisała protokół z Ałma-Aty stając się kolejnym członkiem Wspólnoty. Ostatnim państwem, które podpisało dokument akcesyjny z Ałma-Aty była Mołdawia. Ratyfikowanie protokołu odbyło się 8 kwietnia 1994r.

Formalna datą powstania WNP jest dzień 25 grudnia 1991r., jednocześnie uważany za ostatni dzień istnienia Związku Radzieckiego. Tego dnia na spotkaniu w Mińsku Borys Jelcyn, Leonid Krawczuk oraz Stanisław Szuszkiewicz podjęli decyzję o rozwiązaniu ZSRR.

Podstawą prawną WNP stanowią dokumenty: Porozumienie o utworzeniu WNP, Deklaracja z Ałma-Aty oraz Statut WNP. Statut wyróżnia następujące kategorie państw: założycielskie, członkowskie i stowarzyszone. W skład WNP ( dane z 1999r. ) wchodzą następujące państwa: Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Rosja, Gruzja, Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Tadżykistan, Turkmenistan, Ukraina, Uzbekistan.

Najwyższym organem WNP jest Rada Szefów Państw. To Rada decyduje o użyciu sił zbrojnych krajów członkowskich. Kolejne organy WNP to, Rada Szefów Rządów oraz Rada Ministrów Spraw Zagranicznych. Decyzje w wymienionych wyżej organach zapadają na zasadzie konsensusu.

Organem WNP jest także Połączony Sztab ds. Koordynacji i Współpracy Wojskowej. Koordynuje on działania armii krajów członkowskich podczas operacji pokojowych lub agresji zewnętrznej. WNP posiada także inne organy.
Rada Dowódców Wojsk Ochrony Pogranicza sprawuje kontrole nad granicami zewnętrznymi WNP. Trybunał Gospodarczy czuwa nad przestrzeganiem zobowiązań gospodarczych wewnątrz WNP.

Fundament współpracy polityczno-wojskowej stanowi Traktat Bezpieczeństwa Zbiorowego Wspólnoty Niepodległych Państw, zwany w skrócie Traktatem Taszkienckim. W artykule 1 i 2 traktatu strony zobowiązują się do unikania wzajemnych konfliktów. W razie zagrożenia bezpieczeństwa, integralności terytorialnej, suwerenności któregoś z państw sygnatariuszy przedsięwzięte zostaną wspólne działania. Groźba agresji lub agresja na jedno z państw sygnatariuszy zgodnie z artykułem 4, wywoła natychmiastową reakcję innych państw sygnatariuszy, dyplomatyczną i wojskową.

WNP uzgodniła współpracę gospodarczą w odniesieniu do polityki celnej, transportu, łączności, ochrony środowiska, dostaw surowców i materiałów oraz gotowych wyrobów. W 1992 powstała Rada Energii Elektrycznej, Rada Celna, Rada Nauki i Techniki oraz Komitet Statystyczny WNP. 21 września 1994r. podczas szczytu WNP w Moskwie utworzono Unię Gospodarczą jak również Międzypaństwowy Komitet Ekonomiczny. Decyzje te podejmowane były w warunkach chaosu, kryzysu ekonomicznego oraz budowy struktur niepodległości, co wywarło wpływ na kształt tych uregulowań.

29 marca 1996r. w Moskwie podpisane zostało specjalne porozumienie o utworzeniu Stowarzyszenia Zintegrowanych Państw. W spotkaniu wzięli udział prezydenci Białorusi, Kirgistanu, Kazachstanu i Rosji. Celem Stowarzyszenia jest pogłębienie integracji między państwami. W dniu 2 kwietnia 1997r. podpisane zostało Porozumienie o Związku Białorusi i Rosji, a 25 maja tegoż roku przyjęto Statut Związku. Dnia 25 grudnia 1998r. prezydent Rosji Borys Jelcyn oraz prezydent Białorusi, Aleksander Łukaszenka, podpisali w Moskwie deklarację, wyrażającą chęć zacieśnienia współpracy i integracji między oba państwami.

Wspólnota Niepodległych  Państw jest obszarem zarówno procesów integracyjnych jak i dezintegracyjnych. Procesy integracyjne dotyczą zwłaszcza Białorusi i Rosji, dezintegracyjne natomiast całej WNP. Niezależnie od Rosji, procesy integracyjne w mniejszych grupach mają szanse realizacji. Jak przewidują politolodzy może przynajmniej w części dojść do reintegracji wokół Rosji obszaru postradzieckiego.