Wohin gehst du, SPD? Opozycja w Niemczech po wyborach
Po najdotkliwszej w historii porażce w wyborach parlamentarnych Socjaldemokratyczna Partia Niemiec musiała sobie odpowiedzieć na pytanie, co ze sobą zrobić. Świat się nie skończył – choć niektórzy mogą powiedzieć, że dla SPD tak by było najlepiej. Od wrześniowej klęski minęło trochę czasu, doszło do kilku zmian wewnątrz ugrupowania, zaczyna ono szukać swojego miejsca na politycznej scenie.
Na dnie
O 27 dniu września ubiegłego roku wszyscy sympatycy niemieckich socjaldemokratów na pewno jak najszybciej chcieliby zapomnieć. Najgorszy w powojennej historii wynik – zaledwie 23 proc. głosów, utrata 76 z 222 deputowanych do Bundestagu, a do tego dobry wynik liberalnej FDP wypchnęły SPD z koalicji rządzącej i zachwiały jej politycznymi wpływami. Po czterech latach trudnego współrządzenia z chadekami pomysł na socjaldemokrację XXI wieku w wydaniu niemieckim stracił swoją atrakcyjność. Swój niewątpliwy wkład w podtopienie czerwonej armady miał kryzys gospodarczy zalewający po kolei kolejne kraje. Historyczny wynik dla swojej partii wypracowali do spółki ówczesny minister spraw zagranicznych, Frank-Walter Steinmeier, który nie porwał za sobą Niemców jako kandydat na kanclerza, a także szef ugrupowania, Franz Müntefering. Ten ostatni chciał zastosować „wariant Krzaklewskiego”, czyli sterować kampanią z „tylnego siedzenia”, łamiąc niepisaną zasadę, że to przewodniczący partii jest nominatem na stanowisko kanclerza. Taktykę tą jednak surowo skarcili wyborcy.
Taplanie się w powyborczym błotku
Po porażce przyszła kolej na szukanie kozła ofiarnego i programowych przyczyn porażki. Z polskiego punktu widzenia szczególnie to drugie rozliczenie wydaje się ciekawe, gdyż wszystko wskazuje na to, że niemieckie partie swoje programy traktują poważnie… Głośna krytyka spadła na federalne kierownictwo SPD z Berlina, rządzonego przez Klausa Wowereita w koalicji z Lewicą, który twierdził, że partii potrzebne jest „nowe otwarcie z nowymi siłami”. Swoje żale wyartykułował również Sigmar Gabriel, minister środowiska, który powiedział, że polityka socjaldemokratów powinna stać się „bardziej socjalna i ekologiczna”, a ponadto zapowiadał, że czarno-żółta koalicja powinna liczyć się z „twardą opozycją”.
Ten drugi wkrótce otrzymał szansę wprowadzenia w życie swoich politycznych pomysłów włącznie z poważnym traktowaniem Lewicy jako potencjalnego partnera koalicyjnego w przyszłości. Już na początku października kierownictwo partii namaściło go na następcę Franza Münteferinga na stanowisku szefa SPD, co następnie potwierdził zjazd partyjny w Dreźnie w listopadzie 2009 roku. Drugą czołową postacią po odsunięciu dotychczasowych najważniejszych działaczy – Münteferinga, Steinmeiera i Petera Steinbrücka – stała się nowa sekretarz generalna, Andrea Nahles.
Mała rewolucja?
Co zmiany personalne oznaczają dla partii w najbliższym czasie? Popularną odpowiedzią stał się „skręt na lewo”. W praktyce bliżej będzie obecnemu kierownictwu do Lewicy. Wynika to z przekonania, że tak znaczna utrata poparcia wiąże się z odpływem elektoratu do postkomunistów. Właśnie po lewej stronie niemieckiej sceny politycznej widzą największe szanse na odrobienie dystansu do chadeków i odzyskanie władzy. Przed hurraoptymizmem związanym z otwarciem w tym kierunku przestrzega jednak Frank-Walter Steinmeier. W cytowanej przez agencję dpa wypowiedzi przypomina on, że Lewica chce wyjścia Niemiec z NATO, była przeciwna ratyfikacji Traktatu Lizbońskiego, a także brakuje jej fundamentalnego poczucia odpowiedzialności w polityce finansowej.
Zmiany programowe uchwalone zostały podczas wspomnianego listopadowego zjazdu partyjnego. Znaczną większością poparte zostało uchwalenie podatku majątkowego (Vermögensteuer). Nie udało się za to przekonać uczestników do pomysłu ponownego obniżenia wieku emerytalnego z 67 do 65 lat. Wyrażona została również solidarność ze studentami protestującymi przeciw wprowadzeniu opłat za studia w landach rządzonych przez chadecję. Nacisk we wszystkich postulatach położony został na równość społeczną i krytykę liberalnych planów rządu, takich jak obniżanie podatków. Antykryzysowy program gabinetu kanclerz Merkel – czy raczej to, co dla siebie chcą wyrwać CDU i FDP – jest bardzo dobrą okolicznością dla socjaldemokratów. Jest wokół czego budować sprzeciw społeczny, a i wróg jednoczący obóz socjaldemokratów się znajdzie (w osobie szefa liberałów Guido Westerwelle)…
Ile socjalu w socjaldemokracji?
Według ankiety przeprowadzonej w lutym przez tygodnik „Stern” 61 proc. Niemców uważa, że zasiłek wypłacany w ramach programu Hartz IV jest za mały. Sposób jego wyliczania jest bardzo skomplikowany i zindywidualizowany. Program Hartz wprowadzony został w 2005 roku jako odpowiedź na 12 proc. bezrobocie u naszych zachodnich sąsiadów, które było dodatkowo stymulowane przez bardzo wysokie świadczenia socjalne. Założeniem było zaktywizowanie bezrobotnych przez zmniejszenie środków wypłacanych przez państwo i zachęcenie ich do znalezienia pracy. A wszystko to wprowadzone przez socjaldemokratyczny rząd.
Mówi się, że pakiet reform Petera Hartza i jego uchwalenie spowodowało porażkę SPD w wyborach 2005 roku. Obecnie zaś – po 5 latach od wejścia w życie i w sytuacji recesji w Niemczech toczy się dyskusja nad sensownością programu Hartza i zmianami koniecznymi w dzisiejszych realiach gospodarczych. Burzę wywołała decyzja z 9 lutego 2010 roku Trybunału Konstytucyjnego w Karlsruhe, który postanowił, że część zapisów programu jest niezgodna z Ustawą Zasadniczą. Chodzi mianowicie o sposób liczenia świadczeń dla osób z dziećmi, które przez dotychczasowe zasady były poszkodowane. Reakcją lidera SPD, Sigmara Gabriela, było zażądanie wprowadzenia płacy minimalnej na poziomie 7,50 euro. Zapobiegłoby to ponownemu wzrostowi atrakcyjności świadczeń dla bezrobotnych, które prawdopodobnie wzrosną po decyzji Trybunału. Obecnie zdarza się praca za 1 euro/h w Niemczech, ze względu na to, że państwo z funduszy Hartz IV wypłaca różnicę między zarobkami a ustaloną wysokością minimum socjalnego.
Protesty SPD związane są także z innym niepokojącym – z socjalnego punktu widzenia – zjawiskiem. Głośno w Niemczech robi się ostatnio o podwyżkach, które ubezpieczyciele zdrowotni nakładają na swoich klientów w związku ze zbyt niskimi funduszami uzyskiwanymi z wypłat państwowych. W odpowiedzi największe firmy wprowadziły już ryczałtową opłatę w wysokości 8 euro od osoby, która ma pomóc pokryć deficyt wyceniony na ponad 4 mld euro. Ustami Manueli Schwesig, wiceprzewodniczącej SPD, partia oskarżyła liberalnego ministra zdrowia, Philippa Röslera, o celowość działań zmierzających do wprowadzenia równych opłat od wszystkich. Zarzut opierał się na „niesocjalności” tego posunięcia, w którym zmusza się wszystkich, niezależnie od poziomu dochodów, do płacenia takiej samej składki. Zdaniem polityków socjaldemokratycznych państwo powinno podjąć niezbędne kroki, aby ubezpieczyciele nie musieli sięgać bezpośrednio do kieszeni ubezpieczonych. Wiceprzewodnicząca frakcji parlamentarnej SPD, Elke Ferner, powiedziała, że powinno się to odbyć nawet kosztem zwiększenia podatków, co byłoby bardziej sprawiedliwym rozwiązaniem.
Za sprawiedliwe z kolei wszyscy przywódcy uznają pozostanie przy propozycji powolnych zmian w systemie emerytalnym, które przewidują, że pomiędzy 2012 a 2029 rokiem dojdzie do wydłużenia wieku produkcyjnego z 65 do 67 lat. Sami socjaldemokraci zresztą tworzyli zręby tego projektu w poprzednim rządzie kanclerz Angeli Merkel. Andrea Nahles: „Nie może pozostać tak, jak jest”. Johannes Kahrs, deputowany SPD z Hamburga: „Nie chcemy powracać do emerytury w wieku 65 lat, lecz emeryturę w wieku 67 uczynić sprawiedliwą i logiczną”. W podobnym duchu wypowiadają się inne ważne osobistości w partii. A komentatorzy w tej polityce upatrują kolejnej przyczyny wrześniowej porażki wyborczej.
Co jest po wyborach? Kolejne wybory!
Z takiego założenia wychodzą nowi liderzy SPD i mając to na uwadze chcą skonsolidować partię, aby ta miała szansę przy okazji nadchodzących elekcji. Pierwszym testem nowego kierunku i nowego kierownictwa będą wybory do landtagu Nadrenii-Północnej Westfalii, które odbędą się 9 maja. Dzień ten określony został przez Sigmara Gabriela jako pierwszy rozrachunek po historycznej porażce. Tymczasem trwa kampania przed testem w najludniejszym z niemieckich landów. Wybory w krajach związkowych mają wielkie znaczenie dla morale poszczególnych partii, a ponadto na podstawie składów landtagów ustalany jest skład Bundesratu, drugiej izby niemieckiego parlamentu. W Nadrenii dojdzie do walki nie tylko o przywództwo tam, ale również o większość lub jej brak w Bundesracie dla CDU.
Walka wre. Jednym z jej elementów była druzgocząca krytyka pierwszych 100 dni drugiego gabinetu kanclerz Merkel. Frank-Walter Steinmeier określił ich bilans jako katastrofalny i nie może sobie przypomnieć innego rządu z tak słabym startem. Lider partii, Gabriel, twierdzi z kolei, że obecnie nie ma w Niemczech koalicji i trudno mu odmówić przynajmniej części racji, patrząc na wypowiedzi Guido Westerwellego i oganiającą się od nich szefową rządu. Poza tym szefowi socjaldemokratów pozazdrościć można optymizmu. Nie chce on długo pozostawać w opozycji, twierdzi wręcz, że „za 4 lata minus 103 dni” SPD powróci do władzy i dlatego partia powinna zachować ciągłą gotowość do przejęcia sterów w państwie.
Są również inne sprawy, które pochłaniają polityków. Wielkie kontrowersje wywoła sprawa danych osobowych dłużników niemieckiego fiskusa, która została wykradziona ze szwajcarskich banków. Pomimo oporów rządzących, Gabriel wypowiedział się zdecydowanie za kupnem danych, twierdząc, że „nie możemy pozwolić na rozbójnictwo, tylko dlatego, że zostało zdemaskowane przez inne rozbójnictwo”. Wtórowały mu lokalne struktury partii. W Badenii-Wirtembergii przywódca frakcji SPD w Landtagu stwierdził, że „dane podatkowe należą do państwa”. Socjaldemokracja w tym landzie zdecydowanie poparła pomysł zakupu informacji.
Palącą sprawą jest obecnie również dla Niemców ich obecność wojskowa w Afganistanie. SPD zdecydowała się poprzeć zwiększenie liczby swoich żołnierzy w tym kraju o 850 osób do ponad 5 000, czym potwierdziła swoją opinię „partii wojennej” w szeregach Lewicy. Wracając jednak do meritum, zgoda została uwarunkowana zapowiedzią braku dalszego wzmacniania obecności wojskowej w Afganistanie tudzież podaniem przybliżonego terminu wycofania się stamtąd. Ostateczną decyzję w sprawie swojego zachowania partia podejmie 23 lutego, a głosowanie w Bundestagu zaplanowano na 26 lutego.
W sprawie Afganistanu jest jeszcze jeden punkt sporny. Chodzi o szkolenie policjantów, którzy mieliby w przyszłości czuwać nad bezpieczeństwem mieszkańców tego odległego kraju. SPD chciałoby, aby ich treningi odbywały się w Niemczech w miejsce obecnego systemu, kiedy to doświadczeni policjanci z kraju naszych zachodnich sąsiadów jeżdżą do Azji szkolić na miejscu. Socjaldemokraci argumentują, że w związku z zaostrzeniem sytuacji w rejonach, gdzie policjanci stacjonują, w trosce o ich bezpieczeństwo powinni zostać stamtąd wycofani. Poza tym szkolenia policjantów w krajach natowskich są mile widziane w strategii sojuszu. CDU nie chce się jednak na propozycje SPD zgodzić.
Koniec okresu przejściowego
Wydaje się, że Socjaldemokratyczna Partia Niemiec pomału otrząsa się z szoku spowodowanego klęską wyborczą z zeszłego roku. Przeprowadzone zostały zmiany na czołowych miejscach kierownictwa, liftingowi została poddana linia programowa partii. Istotnym elementem SPD jest bogata tradycja, która na pewno działa konsolidująco na jej szeregi i pozwala oswoić się z porażką i przygotować do walki o odzyskanie władzy. Pierwszym testem wyretuszowanej socjaldemokracji będą majowe wybory w Nadrenii i to one zweryfikują obrany kierunek. Dopiero po nich przekonamy się, czy jesteśmy świadkami początku końca SPD czy też jej ponownego odrodzenia.
Bibliografia:
a) Komentarze powyborcze:
http://www.sueddeutsche.de/politik/870/489259/text/
http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,80620,7084061,Niemcy__Merkel_swietuje__porazka_SPD.html
http://www.spiegel.de/politik/deutschland/0,1518,651929,00.html
http://www.vlothoer-anzeiger.de/meinung/kommentare/3163122_Fuehrung_auf_Abruf.html?em_index_page=1
http://www.aerztezeitung.de/politik_gesellschaft/article/567956/nach-bundestagswahl-parteien-eroertern-ergebnisse.html
http://www.welt.de/politik/bundestagswahl/article4652929/Wowereit-will-tabulose-Neuaufstellung-der-SPD.html - Wowereit
http://www.bild.de/BILD/politik/2009/09/27/bundestagswahl-wowereit/greift-spd-spitze-an.html - Wowereit i Beck
b) Parteitag
http://www.handelsblatt.com/politik/deutschland/parteitag-spd-votiert-fuer-vermoegenssteuer;2484095
http://www.tagesschau.de/inland/spdvorab100.html
http://www.tz-online.de/nachrichten/politik/spd-parteitag-erneuert-fuehrung-steuertnach-links-vermoegenssteuer-529215.html
http://www.derwesten.de/nachrichten/SPD-Chef-Gabriel-Jetzt-geht-es-gegen-Ruettgers-id2082419.html
c) Zmiana kierownictwa
http://www.tagesschau.de/inland/spd712.html
http://www.zeit.de/newsticker/2009/10/16/iptc-bdt-20091016-12-22704022xml - Steinmeier
d) Hartz IV, emerytury
http://www.abendblatt.de/politik/deutschland/article1267670/Kahrs-warnt-vor-Abkehr-von-Rente-mit-67.html
http://www.heute.de/ZDFheute/inhalt/3/0,3672,7927779,00.html
http://www.n-tv.de/politik/Abkehr-von-Rente-mit-67-article586610.html
http://www.zw.com.pl/artykul/19,448697_Skonczyc__z_socjalizmem.html
http://www.dw-world.de/dw/article/0,,5221558,00.html
http://de.reuters.com/article/domesticNews/idDEBEE61F0DC20100216
http://www.rp-online.de/politik/deutschland/Sigmar-Gabriel-Angela-Merkel-ist-feige_aid_820695.html
http://www.spiegel.de/politik/deutschland/0,1518,677796,00.html
http://www.stern.de/politik/deutschland/hartz-iv-debatte-westerwelles-liberaler-stammtisch-was-verdienen-aufstocker-1543021-photoshow_text-5f1dc57decdb93ff.html
http://www.niemcy-online.pl/index.php/gospodarka/345-hartz-sposob-na-bezrobotnych
http://www.mypolacy.de/serwisy/poradniki/prawo-pracy/hartz-iv-podstawowe-wiadomosci.html
e) Oszustwa podatkowe
http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,81048,7516664,Niemcy__Merkel_za_kupnem_danych_oszustow_podatkowych.html
http://www.ad-hoc-news.de/sigmar-gabriel-fordert-ankauf-der-steuer-daten--/de/Politik/20909005
http://www.stuttgarter-zeitung.de/stz/page/2381753_0_9223_-baden-wuerttemberg-spd-und-gruene-wollen-steuer-cd.html
http://www.salzburg.com/online/7mal24/aktuell/Steuer-CD-koennte-Fiskus-400-Mio-Euro-bringen.html?article=eGMmOI8VfFnDoxHZFSzhPiLEXOUbPYpCOxL86SM&img=&text=&mode=&
f) Afganistan
http://www.jungewelt.de/2010/02-17/049.php
http://www.focus.de/politik/deutschland/konflikte-spd-will-afghanische-polizei-in-deutschland-schulen_aid_481494.html
http://www.ftd.de/politik/deutschland/:ausbildung-von-polizisten-spd-laender-wollen-raus-aus-afghanistan/50076029.html
http://www.focus.de/politik/weitere-meldungen/deutschland-spd-unterstuetzt-schwarz-gelbes-afghanistan-mandat-_aid_480755.html
http://www.zeit.de/newsticker/2010/2/16/iptc-bdt-20100216-15-23896236xml
g) Polityka zdrowotna
http://www.welt.de/die-welt/politik/article6311530/SPD-stellt-Teile-des-Gesundheitsfonds-zur-Diskussion.html
http://www.focus.de/finanzen/versicherungen/krankenversicherung/gesundheit-warum-wird-die-krankenkasse-so-teuer_aid_474039.html
http://www.focus.de/finanzen/versicherungen/krankenversicherung/krankenversicherung-der-boese-geist-der-ulla-schmidt_aid_477068.html
http://www.spiegel.de/politik/deutschland/0,1518,671063,00.html
http://www.zeit.de/politik/2010-01/krankenkassen-zusatzbeitraege-kommentar
http://www.welt.de/die-welt/finanzen/article5983908/Neun-Millionen-Krankenversicherte-muessen-acht-Euro-mehr-zahlen.html
http://nachrichten.rp-online.de/article/titelseite/Streit-um-unsoziale-Zusatzbeitraege/66278
h) Wybory do Landtagu NRW
http://www.open-report.de/artikel/Gabriel:+NRW-Wahl+soll+zur+Abrechnung+werden/40701.html
http://www.neues-deutschland.de/artikel/165303.100-tage-jamaika-in-saarbruecken.html
i) 100 dni
http://www.zeit.de/newsticker/2010/2/5/iptc-bdt-20100204-280-23772396xml
http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,81048,7528457,Niemcy__Opozycja__100_dni_rzadu_pelne_bledow_i_gaf.html
http://www.faz.net/s/Rub594835B672714A1DB1A121534F010EE1/Doc~EF6BBBAF525264E40BA9E1906BFF1592A~ATpl~Ecommon~Scontent.html
Wolność w szwedzkim modelu państwa opiekuńczego
